sanırım bu soruyu 2007 Awake adlı filmi izleyen pek çok kişi soruyor.[1] Film özetle kalp cerrahisi geçirmekte olan bir gencin ameliyat sırasında etrafında olan şeyleri ve daha fazlasını (diğer odalarda olmakta olan şeyler) hatırlıyor olması üzerine bir hikaye. 30. dakika civarında ameliyat masasında yatarken anestezi doktoru hastaya " ameliyat öncesi notunu okudum, sana güzel bir kokteyl hazırladım, biraz kas gevşetici ekledim" diyor. buraya tekrar döneceğim.
Öncelikle belirtmeliyim ki anestezi %100 masum birşey değil ve henüz ideal anestezik ilaç üretilebilmiş değil. etraftaki bağımlıların kullandığı maddelerin bir kısmı esasen anestezik ilaç. tabiki doz ayarı uygun şekilde yapıldığında cerrahi işlemlerin yapılmasına olanak sağlıyor. (Paracelsusun bütün maddeler zehirdir, zehirle ilacın tek farkı dozdur sözünü hatırlayalım) bu nedenle anestezi işlemleri sırasında "ver ilacı hissetmesin, hatırlamasın" demek mümkün değil.
anestezi işlemleri sırasında üzerinde durulan 3 temel mesele vardır. farkındalık, ağrı ve hareket. cerrahi geçirecek kişinin farkındalığını ortadan kaldırıp, ağrı hissetmemesini sağlarsanız ve cerrahide oluşan ağrılı uyaranlara tepki olarak hareket etmemesini sağlarsanız kişiyi anestetize etmiş olursunuz.
farkındalığı azaltmak için hipnotik, sedatif, anestezik ilaçlar kullanılır ve sonuç olarak amnezi (hatırlamama) sağlanır. ağrı hissini ortadan kaldırmak için analjezik ilaçlar kullanılır ve analjezi (ağrısızlık) sağlanır. bu ikisi ideal şekilde sağlandığı takdirde hastanın cerrahi uyaranı hissetmemesi ve hareket etmemesi beklenir. ancak pekçok cerrahide oluşan ağrılı uyaran çok şiddetlidir veya bazı cerrahilerde (karın içi cerrahiler, kalp cerrahiler, beyin cerrahisi) en ufak hareketin oluşması dahi hasta için tehlikeli olabilmektedir. bu gibi işlemlerde az önce bahsettiğim ilaçlara ilave kas gevşeticiler kullanılır. (bel tutulması için sıklıkla uygulanan ağrı kesici kas gevşetici iğneler ile aynı şey değil paniklemeyin) anestezik işlemler sırasında uygulanan kas gevşeticiler sinir kas birleşim alanında oluşan uyarının oluşmasını engeller ve hareketin oluşmasını imkansız hale getirir. bu ilaçları nöromüsküler bloker (NMB) olarak adlandırıyoruz.
pekçoğunuz filmlerde ilkel yerli kabilelerin tüftüf ile attıkları zehirli okları hatırlar sanıyorum. zehirli okla vurulan kişi saniyeler içinde kendinden geçer ve yere yığılır. hatta bazen bilinci açık şekilde etrafında olan biteni algılamaktadır. işte bu yerlilerin kullandığı dartlarda kürar bitkisinin zehri mevcuttur. doğal bir NMB olan kürar anestezi uygulamalarında kullanılan NMBlerin pekçoğunun ana maddesidir.
bir kişiye başka hiçbir ilaç uygulaması yapmadan sadece NMB uygularsanız vücudundaki hiçbir kas üzerinde hareket olmayacaktır. dışarıdan bakan biri kişinin ölü veya anestetize olduğunu düşünecektir. ne yaparsanız yapın kişinin hiçbir tepkisi olamayacaktır. ancak etrafında olup bitenin farkında olacaktır. tabi 5 duyu ile algınabilecek olan her şeyin. bu durumda sorunuzun cevabı evet bilinciniz açık, vücudunuz felç olabilir.
ancak eğer psikopat biriyle karşı karşıya değilseniz, ameliyat süresince hastaya hipo-sedatif bir ilaç uygulanmış, etkin analjezi sağlanmış olacaktır. bu ilaçların etki süresi genellikle NMB'lerin etki süresinden uzun olup farkındalık oluşmadan önce NMB'lerin etkisi kaybolacaktır. ayrıca günümüzde en sık kullanılan NMB'lerin etkisini saniyeler içinde ortadan kaldıran antidotları (panzehir) mevcuttur. hepsinin ötesinde dünyanın heryerinde ameliyat sırasında hastanın durumunu aktif takip eden anestezi teknikerleri ve anestezi uzmanları bu durum da dahil pek çok olasılığa karşı hastayı her an takip etmektedir. temel fizik muayene, standart hasta monitörizasyonu hastanın "uyanık" olabileceğine dair daha farkındalık oluşmadan bizlere bilgi vermektedir. ayrıca hastanın uyanıklık durumunu takip etmekte kullanılan yeni yöntemler de geliştirilmiştir ve ülkemizde yaygın olarak kullanılmaktadır. [2] kısacası bahsi geçen durumum oluşması gerçekten çoooooooooooooooooooooook zayıf bir ihtimaldir.
filme geri dönecek olursak filmin 44. dakikasında anestezi doktorunun sarhoş olduğundan bahis geçiyor. bana göre çok ciddi alkol bağımlılığı olan anestezist "kokteyl" dediği şeye kas gevşetici haricinde ilaç koymayı unutmuş. tekrar söylüyorum bu durumun oluşması çok düşük bir ihtimal. küçük cerrahiler de dahil olmak üzere anestezi uygulanan her işlemde en az 2 kişi (1 tekniker, 1 hekim) hastanın başında olur ve "human factor" nedenli hataların en aza inmesi hedeflenir.
Kaynaklar
- IMDb. Awake (2007) ⭐ 6.5 | Crime, Drama, Mystery. (30 Kasım 2007). Alındığı Tarih: 29 Aralık 2024. Alındığı Yer: IMDb | Arşiv Bağlantısı
- J. F. Butterworth. Morgan And Mikhail's Clinical Anesthesiology, Seventh Edition. ISBN: 9781260473803.
