Quantum Durum ile Yin-Yang kavramının ilişkisi var mıdır?

Kuantum mekaniğinde bir kuantum durumu bir sistem hakkındaki tüm olası bilgileri temsil eder. Sistem gözlemlenene kadar birden fazla durumun süperpozisyonunda bulunur. Hani şu meşhur Schrödinger'in kedisi var ya biri kutuyu açana kadar hem canlı hem de ölü. Sanki evren bize "Neden tek bir seçenekle yetinelim ki, ikisi birden olsun!" diyor.

Şimdi de Yin-Yang'a bakalım, antik Çin felsefesinin zıt güçlerin doğada nasıl birbirine bağlı ve bağımlı olduğunu sembolize eden kavramına. Yin karanlık, pasif ve dişil iken, Yang aydınlık, aktif ve eril. Ama işin sırrı şu ki onlar sadece birlikte var olmakla kalmıyorlar aynı zamanda birbirlerini tanımlıyorlar. Karanlık olmadan ışığı nasıl bilebiliriz ki?

Paralellik kuracak olursak, kuantum fiziğindeki parçacıkların çift doğası (hem parçacık hem de dalga olarak var olmaları), Yin-Yang felsefesini andırıyor. Işık, bazı deneylerde parçacık (Yang) gibi davranırken, bazılarında dalga (Yin) gibi davranabiliyor. Kesin olarak biri ya da diğeri değil, bir karışım; tıpkı Yin'in içinde bir parça Yang, Yang'ın içinde bir parça Yin barındırması gibi.

Kuantum mekaniğinin kurucularından Niels Bohr bu konsepte o kadar hayrandı ki, şövalye ilan edildiğinde armasına Yin-Yang sembolünü eklettirdi. Felsefeyi benimsemek bence buna denir. Sonra da tamamlayıcılık ilkesini tanıttı; bu ilke, nesnelerin aynı anda gözlemlenemeyen tamamlayıcı özelliklere sahip olduğunu öne sürer. Tanıdık geldi mi?

Bir de kuantum dolanıklık var; parçacıklar birbirlerine öyle bir bağlanır ki, aralarındaki mesafe ne olursa olsun anında birbirlerini etkilerler. Evrenin "Uzak mesafeli ilişkiler işe yarayabilir" demesinin bir yolu sanki. Bu bağlantılılık Yin-Yang'ın evrendeki her şeyin bağlantılı olduğu ve bir parçadaki değişimin bütünü etkilediği fikrini yansıtıyor.

Heisenberg'in belirsizlik ilkesi de burada devreye giriyor. Kuantum mekaniğinde bir parçacığın konumu ve momentumu aynı anda kesin olarak bilinemez. Bu belirsizlik, ölçümün bir sınırlaması değil temel bir özelliktir. Benzer şekilde Yin-Yang bize hayatın öngörülemezliği ve sürekli değişimi hakkında öğüt verir.

Yani kuantum fiziği ve Yin-Yang kavramı farklı zaman ve kültürlerden gelseler de gerçekliğin doğası, ikilik ve bağlantılılık üzerine dalış yaparlar. Sanki aynı kozmik madalyonun iki yüzü gibiler, bir tarafı kuantum aromalı, diğer tarafı antik bilgelikle dolu.

Belki de evren bize gizlice göz kırpıp, "İster bilimle ister felsefeyle olsun, büyük resmi anlamaya başlıyorsunuz" diyordur. Ya da belki de sadece bizim noktaları birleştirmemizi izlemekten keyif alıyordur. Sonuçta kim demiş fizikçiler filozof olamaz diye?