Bertrand Russell bir sözünde, “düşüncelerim yüzünden ölümü göze alamam çünkü düşüncelerim yarın değişebilir” demiştir. Sizce bu sözü mantıklı mı?

O söz gayet mantıklı. Ve o zihniyete sahip insan gerçekten ciddi adımlar atabilir.

Dünya değişir. İnsan değişir. Değişiyor da zaten. Fransa'da 50 yıl önce giyotinle idam gerçekleştirildi. 70 yıl önce ABD'de siyahlar sosyal alanlarda beyazların oturduğu yere oturamıyorlardı. Daha 200 yıl önce insanlar, içlerine şeytan girdi diye bir kazığa bağlanıp yakılıyorlardı. Bugün bu uygulamaları tekrarlamak hiç bir ülkenin aklından bile geçmez. Siz bugün, fikriniz için ölür ya da birini öldürürseniz, hayatta olduğunuz süre içinde bile o fikrinizi terk edebilir ve yaptıklarınızdan pişman olabilir hatta yaptıklarınızın bedelini ödemek zorunda kalabilirsiniz.

Ve her tür hatanın ve suçun bedeli ödenebilir. Hırsızlık yaptınız diyelim ve pişmansınız. Bu bedeli ödenebilir bir suç. Geri dönüş mümkün. Kaybolanları yerine koymak mümkün. Ancak ölümün karşılığı ödenemez. Bir insanı öldürmek, geri dönülemez bir eylemdir. O nedenle hiç bir fikir, görüş, düşünce ölümün sebebi olmamalı. Bu nedenle zaten her hangi bir görüşü aşırıya vardıranlara, burada dile getirmek istemediğim isimler veriyoruz. Sizinle zıt görüşte miyiz? Olabilir. Konuşuruz, tartışırız hatta belki dövüşürüz. Ama birbirimiz öldürmemeliyiz. Asla. Hiç bir fikir için.

Ki bu tip bir eylem kaçınılmaz olarak başka ölümleri doğurur. Düşmanlıklar yaratır. Kitleler, toplumlar düşmanlaşır. Anadolu insanının yüzyıllar boyunca pençesinden kurtulamadığı kan davaları gibi. Sebebi, neden ortaya çıktığı bile unutulan düşmanlıklar. Bunların sebebi cinayetler ve ölümler. Başka eylemler olsa, başka ödetmeler olsa affedilebilir ya da görmezden gelinebilir. Ama birini öldürmek, asla başvurulmaması gereken bir yöntem. Zaten çözüm de olmaz. Baskılamaya çalıştığınız fikri bu şekilde yok etmez aksine güçlendirmiş olursunuz.

Ayrıca mesajınızda bir yönlendirme var. Russell hakkında yaptığınız hatırlatmaların bir önemi yok. Russell bir bilim felsefecisiydi. Verdiği kararlar, tespitleri, öngörüleri, keşifleri dünyayı etkiledi ve değiştirdi. Bilimi yeniden tanımlayan önemli düşünürlerden biri. Tatlı su solcusu olup olmaması başka bir şey. Eğer, görmeyi arzu ettiğiniz cevabı bekliyorsanız burada yazacaklarımızın ya da gerçeklerin sizin için bir önemi olur mu, sizin takdiriniz. Ama ortada bilim tarihini etkilemiş bir isim var. Bu gerçeği görmezden gelmek hayli zor olsa gerek.

Umarım açıklayıcı olabilmişimdir. Sağlıcakla.