“Kuş beyinli” ifadesinin bir iltifat olabileceğini hiç düşünmüş müydünüz? Düşünmeye başlasanız iyi edersiniz: Son zamanlarda yapılan araştırmalarda kuşların araç yapabildikleri, soyut kavramları anlayabildikleri ve hatta Monet ve Picasso tarafından yapılmış resimleri dahi tanıyabildikleri bulundu.
Memelilerin beyinlerinde bulunan ve hafıza, planlama, problem çözme gibi etkinlikleri yerine getiren neokorteks adlı bölgenin kuşlarda olmaması; uzun zaman bilim insanlarının kafasını karıştırmıştı. Ancak son zamanlarda, kuşların beyinlerinde daha önceleri bilinmeyen bir mikrodevre düzenek bulundu. Memelilerdeki neokortekse benzeyen bu düzenek, bazı araştırmacılarca bilinçli düşünmeyle ilişkilendiriliyor.
Bochum Ruhr Üniversitesinden Nöroanatomi Uzmanı Martin Stacho ve arkadaşları, üç posta güvercininin beyinlerinden aldıkları mikroskopik kesitleri 3D polarize ışıklı görüntüleme sistemini kullanarak inceledi. Bu yüksek çözünürlüklü teknik sayesinde, memelilerdeki neokortekse çok benzeyen palyum adlı bir ön beyin bölgesinin devreler sistemi analiz edildi. Palyumda korteksin 6 tabakası bulunmasa da, uzun fiberlerle bağlı kendine has yapılar dikkat çekiyordu.
KUŞLARIN BEYİNLERİNE DAİR BİLDİKLERİMİZİ UNUTMAMIZ GEREKEBİLİR
Araştırmacılar kuşların palyumlarını, fare, maymun ve insanların korteksleriyle kıyasladı. Yapılan bu kıyaslamada, kuşların palyumlarındaki fiberlerin, memelilerin kortekslerindekilere aşırı benzer bir şekilde organize olduğu ortaya çıktı. Stacho, memeliler ve kuşların beyinlerinde “hiçbir ortak nokta olmasa da, aynı bilişsel becerilerin çoğuna sahip olduklarını” belirtiyor.
Washington Üniversitesinde vahşi yaşam biyoloğu ve karga uzmanı olan John Marzluff Sciencemag’den Virginia Morell’e yaptığı değerlendirmede, “Genellikle kuşların beyin mimarisinin düşünme, bilinç ve en ileri biliş düzeyini sınırladığı varsayılır” diye belirtiyor ancak ekliyor: “Bu araştırma ise eski meselin aldatıcı olabileceğini teyit ediyor”.
PEKİ YA KUŞLARIN BİLİNCİ VAR MI?
Kuşların bilinçli deneyimleri var mıdır? Gördükleri ve yaptıkları şeylerin farkında mıdırlar? Tübingen Üniversitesinden Nöropsikolog Andreas Nieder, bunu ortaya çıkarmak için, leş kargalarının beyinlerinin işaretlere nasıl tepki verdiğini gözlemledi. Nieder, zekaları nedeniyle “kuş tüylü maymunlar” olarak bilinen bu kargalar ve kuzenlerinin gelişigüzel düşündüklerini ancak bu tür deneyimlerden bilinçli anlamlar çıkarmanın zorlu bir iş olduğunu söyledi.
Nieder ve arkadaşları, primatlar üzerinde bilinci test edene benzer bir yöntem kullandı. Bu testte, laboratuarda yetişmiş 1 yaşında iki leş kargasına, monitörde gösterilen soluk bir işarete cevaben hareket etme ya da hareketsiz kalmaları öğretildi. Tepki doğru olduğunda kuşlar ödüllendirildi. Araştırmacılar kargaların beyinlerine nöron sinyallerini kaydedecek elektrotlar yerleştirdiler. Kargalar tepki verdiklerinde nöronlar yandı, bu da işaretin bilinçli bir şekilde algılandığını gösteriyordu. Kargalar tepki vermediğinde ise nöronlar sessizdi. Araştırma ekibi Science’da, kargaların hareketine uygun olarak yanan nöronların palyumda yer aldığını bildirdi. Nieder, bu bulgunun, “kuşların beyinlerinde primatlardakine benzer bir duyumsal bilincin varlığının ampirik işareti” olduğunu belirtiyor.
Bilim dünyası bu yeni keşfi “heyecan verici” bulurken, Stacho ise “Elbette memeliler ve kuşların beyinleri farklı farklı evrimleşti. Burada şaşırtıcı olan, bu iki ayrı türün algısal ve bilişsel yeteneklerinde yine de ne kadar benzer olduklarıdır” diye açıklıyor.
Kuşlar hiç de öyle sanıldığı gibi “kuş beyinli” değil.
