Nörobilimde bir söz var: “Beraber ateşlenen nöronlar, beraber bağlanır.” Bu şu demek; beyninizde bir nöro-devreyi ne kadar çok çalıştırırsanız, o devre o kadar çok güçlenir. Bu yüzden bir başka sözü de buna eklemeden geçmeyelim: “Pratik mükemmelleştirir.”
Beyinde, unutma-silme düğmesi var
Tüm yaşamı kontrol altına alabilmek sadece beyindeki nöron ağlarını kontrol edebilmekten geçiyor.
Öğrenme becerisi, nöral bağlar kurmak ve güçlendirmekten daha fazlasıdır
Nörobilimde bir söz var: “Beraber ateşlenen nöronlar, beraber bağlanır.” Bu şu demek; beyninizde bir nöro-devreyi ne kadar çok çalıştırırsanız, o devre o kadar çok güçlenir. Bu yüzden bir başka sözü de buna eklemeden geçmeyelim: “Pratik mükemmelleştirir.” Ne kadar çok pratik (piyano çalmak, bir dili konuşmak, ya da jonglörlük, vb…) yaparsanız, ona ait devreler o kadar çok güçlenir. Bu fikir, yeni şeyleri öğrenmenin yıllardır odağında yer almıştır.
“Öğrenme becerisi, nöral bağlar kurmak ve güçlendirmekten daha fazlasıdır.”
Hattâ daha önemli olan şey; eski bilgileri yıkma becerimizdir. Buna “sinaptik budama” denir. Gelin bunun nasıl çalıştığına bir göz atalım…
Soru şu: “Hangilerinin budanacağını nasıl biliyorlar?”
BEYNİNİZ BİR BAHÇE GİBİDİR
Beyninizin bir bahçe olduğunu hayâl edin… Çiçek, meyva ya da bitki yetiştireceğiniz değil de nöronlar arasında sinaptik bağlantılar kurduğunuz bir bahçe olduğunu düşünün. Bunlar, dofamin, seratonin ve diğerleri gibi nörotransmiter olup, beyin boyunca seyahat eden bağlantılardır.
“Glial hücreleri”, beyninizin bahçıvanlarıdır; belirli nöronlar arasındaki sinyali hızlandırırken, diğer glial hücreleri de atıkları ortadan kaldırır; yabani otları temizler, zararlı böcekleri öldürür, kurumuş yaprakları toplar. Beyninizin budama bahçıvanı “mikroglial hücrelerdir.” Sizin sinaptik bağlantılarınızı budarlar.
Soru şu: “Hangilerinin budanacağını nasıl biliyorlar?”
Araştırmacılar bu gizemi daha yeni yeni çözmeye başladılar. Bildikleri şey; daha az kullanılan sinaptik bağlantılar, C1q (diğerlerinin yanı sıra) adlı bir protein tarafından işaretleniyor. Mikroglial hücreleri bu işareti tespit ettiklerinde, bu proteini bağlayıp, o sinapsı yok ediyor ya da buduyor.
Bu, beyninizin daha fazla öğrenebilmeniz için yeni bağlantılar kurmada ve güçlendirmede size fiziksel yer açamasıdır.
UYKU NEDEN ÖNEMLİ?
Hiç zihninizin dolu olduğunu hissettiğiniz oldu mu? Bunu belki yeni bir işe başlarken ya da bir projeye gömüldüğünüzde hissetmiş olabilirsiniz. Sürekli yeni bilgilerle muhattap olduğunuz için yeterince uyuyamazsınız.. İşte bu durum da gerçekten de kafanız doludur…
Pek çok yeni şey öğrenirken, beyniniz bağlantılar kurar ama bunlar etkisiz, verimsiz, geçici bağlantılardır. Beyniniz, bu bağlantıların pek çoğunu budama ve daha akıcı, gelişmiş, verimli yollar kurma ihtiyacı duyar ve bunu da “uyku esnasında” yapar.
Beyniniz temizleme işlemini siz uyurken yapar.(Beyin hücreleriniz, glial bahçıvanlarının gelip, atıkları temizlemesi ve sinapsları budaması için %60 oranında büzüşür, daralır.)
Hiç iyi bir gece uykusundan kalkıp da daha net ve daha hızlı düşünebildiğiniz oldu mu? Bunun sebebi; tüm o budama ve neticesinde oluşan verimli yolların gece boyunca sürmesi ve sabah kalktığınızda size yeni bilgiyi (bir başka değişle öğrenmek için) kabul edip, sentezleyecek pek çok yeri açmasıdır.
“Uykusuz bir beyin ile düşünmek, tıpkı vahşi ormanda elinde palayla yürüyerek yol açmaya benzer. Bu, çok yavaş ve çok yorucu, tüketici bir şeydir.”
Aynı sebepten dolayı, şekerleme yapmak bilişsel beceriler için çok yararlıdır. 10-20 dakikalık bir kestirme, mikroglial bahçıvanlarınıza, gelip, bazı kullanılmayan bağlantıları temizleme ve yenilerinin yetişmesinde yer açma şansı verir.
Uykusuz bir beyin ile düşünmek, tıpkı vahşi ormanda elinde palayla yürüyerek yol açmaya benzer. Bu, çok yavaş ve çok yorucu, tüketici bir şeydir. Bu vahşi ormanda o şekilde yürüken, yollar birbirine geçmiş ve ışık aradan süzülmemektedir… Çok iyi dinlenmiş bir beyinle düşündüğünüzde ise, bu, Central Park’ta mutlu bir şekilde gezmeye benzer; yollar açık, bağlantılar görülür, ağaçlardan önünüzü görebilirsiniz. Bu canlı, net bir durumdur.
Sizin için önemli olan şeyleri düşünün
DÜŞÜNCENE DİKKAT ET
Aslında uyku esnasında beyninizin neyi sileceğine karar vermede siz de biraz kontrol sahibisiniz. Bunlar, recycle (geridönüşüm) için işaretlenen sinaptik bağlantılardır. Kullandıklarınız, sulanan ve oksijen verilenlerdir.
Dolayısıyla, ne düşündüğünüze dikkat edin, farkında olun.
Game of Thrones dizisi hakkında çok fazla teori okuyup da, esas yapmanız gereken iş üzerinde daha az vakit harcadığınızda, bilin bakalım recycle (geri dönüşüm) için hangi sinapslar işaretlenir?!…
İşyerinizde birisi ile tartışıp, zamanınızın büyük bir kısmını üzerinde çalıştığınız proje yerine onunla nasıl ödeşeceğinizi düşünerek harcarsanız, tüm sinaptik bağlantılarınızı öç alma konusuna yönlendirmiş ve yaratıcılığınızı köreltmiş olursunuz.
Beyninizin doğal bahçıvanlık sisteminin avantajından yararlanmanın en basit yolu; sizin için önemli olan şeyleri düşünmenizdir. Bahçıvanınız bu bağlantıları güçlendirecek ve daha az önem verdiklerinizi de budayacaktır. Bu şekilde beyin bahçenizdeki çiçeklerin açmasına ve yetişmesine yardım etmektesiniz…
Kaynaklar
- Yazar Yok. Kaynak. (27 Mart 2020). Alındığı Tarih: 27 Mart 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
