Zaten var, bakteriler canlı organizmalar. Canlılık için hareket gerekli ve havada hareket edebilmek için küçük ve hafif olmak gerekli. Bakteriler bu kritere uyan canlılar, bunlara algleri de ekleyebilirz
Zaten var, bakteriler canlı organizmalar. Canlılık için hareket gerekli ve havada hareket edebilmek için küçük ve hafif olmak gerekli. Bakteriler bu kritere uyan canlılar, bunlara algleri de ekleyebilirz
Merhabalar..
Sorunuzun birden fazla sebebi var. İlk olarak balıkların bunu nasıl yaptığını inceleyelim.
Suda dengede durabilen balıkların bir çoğu bunu hava kesesi adı verilen bir organla yaparlar. Bu organ sindirim, boşaltım ya da dolaşım sisteminin bir parçası olarak evrimleşmiştir. Hava kesesi dipte yaşayan canlıların bir çoğunda erişkinliğe ulaşmayan körelen bir organdır. Canlı bu kesenin içerisine gaz doldurur. Balığın kütlesi ve gazın öz kütlesinin sudan düşük olmasında ortaya çıkan kaldırma kuvvetinin dengelenmesiyle balık suda asılı kalır.
Sorunuza dönecek olursak, anlayacağınız üzere dengede kalmak için önemli olan bir diğer etken ortamın yoğunluğudur. Canlının dengede kalabilmek için öz kütlesi havadan daha hafif bir şey depolayabilmesi gerekir. Bu ise fiziksel güçlükler ortaya çıkarmaktadır. Kuşların havada kaldırma kuvveti yerine aerodinamik kuvvetleri manipüle ederek askıda kalacak şekilde evrimleşmesinin sebebi de budur.
Tabii bunları anlatırken evrimin her zaman bir yol bulabileceğini ve evrimin bir neden sonuç ilişkisi olduğunu unutmamak gerekiyor. Bu saydıklarımız tabi ki sonuçlar. Neden ise denizlerde yaşamın nispeten yaşamaya daha uygun olan yüzeye yakın bölgelerdeyken, atmosferde yaşamın yukarıda değil aşağıda olmasıdır. Yani aslında balıkların hayatta kalmak için su içerisinde askıda kalabilmesi gerekiyorken, diğer canlıların besinin ve daha solunabilir atmosferin olduğu yeryüzünde olması gerekmektedir. Balıklar oksijen almak için yüzeye yakın olmalıdır. Biz de yukarıda oksijene erişimde zorlanacağımız için niye orada kalmak isteyelim ki? Evrim buna bir çözüm bulamaz mı? Tabii bulabilir. Fakat bu seferde daha tasarruflu bir canlı ortaya çıkması gerekir. Dolayısıyla yine kaynağın bol olduğu yerde hayatta kalma ve soyu devam ettirme şansı daha fazla olacaktır ve bunun sonucunda yukarıda hayatta kalmak için ortaya çıkan mutasyonlar zamanla körelecek ve başka genler aktarılacaktır.
Öncelikle atmosferde de tıpkı denizde yüzen canlılar gibi canlıların olduğunu söylemek isterim. :)
Fakat atmosferde yüzen canlılar derken balık veya kuş gibi canlılardan bahsetmiyorum. Bakteriler ve mantarlardan bahsediyorum. Eğer canlı kategorisine alırsak virüsleri de buna dahil edebiliriz. Hatta bu canlılık mezosfer tabakasına kadar çıkabiliyor.
Kelime oyununu bir kenara bırakıp bize sormak istediğin canlılara gelecek olursak cevabımız belli. Özkütle.
-Peki ya neden özkütlesi havaya yakın veya eşit canlılar evrimleşmiyor/evrimleşemiyor?
Bunun da cevabı bizi oluşturan yapıtaşlarımızda saklı. Bir canlı Karbon, Oksijen ve Hidrojen elementlerinin oluşturduğu moleküllerden oluşuyor ve bu moleküller topaklaştığında(hücre oluşturduklarında) özkütlesi hava ile kıyaslanamayacak kadar fazla oluyor. Böylelikle yeryüzünde kalıyoruz. Yukarıda bahsettiğim canlılar ise o kadar küçükler ki, hava akıntıları sayesinde atmosferde hayatlarına devam edebiliyorlar. Eğer ki hava akıntısının olmadığı izole bir sistem yaratabilirsek atmosferde yaşayan canlılar da yeryüzüne düşeceklerdir. [1]
Balıklar, daha doğrusu kemikli balıklar, suyun içerisinde "yüzme kesesi" adı verilen bir organ sayesinde batmadan durabilirler. Balıklar vücutlarında bulunan bu organ sayesinde buyonsiyi, yani suyun kaldırma kuvvetini kontrol edebilirler. Bunu yapabilmek için de dolaşım sistemleri yardımıyla bu yüzme kesesine sudan daha az yoğun olan oksijen gazını aktararak, kesenin yoğunluğunu değiştirebilirler. Bu gaz dolu yüzme kesesi sayesinde normalde sudan daha yoğun olmalarına rağmen su içerisinde asılı halde kalabilirler. Köpek balığı ve vatozlar gibi kıkırdaklı balıklarda ise yüzme kesesi bulunmadığından dolayı çoğu suda batmamak için sürekli hareket etmek zorundadır.[1]
Kuşlar ise delikli, hafif kemik yapıları ve rüzgarı yönlendirmek için evrimleşmiş özel tüy yapıları sayesinde uçabilirler. Kuşlar ve diğer hayvanlar havada uçmak için yoğunluk değişiminden yaralanamaz, çünkü bu durumda yoğunluklarını azaltmak için havadan daha hafif bir gazı vücutlarında depolamaları gerekir (Örneğin metan gazı) ki bu durum canlının hareket özgürlüğü ve biyolojik birtakım kısıtlamalar düşünüldüğünde pratik olarak pek mümkün olmadığından dolayı bu yönde evrim geçirmiş bir canlı bulunmamaktadır.
Kitlesel yok oluşlardan birinin yüksek oksijen kaynaklı olmasından.
Evrimsel sürecin gerçekleşmesi için yeteri kadar uzun zaman ve stabil bir atmosfer ortamının olmayışı.
Dolayısıyla yeteri kadar stabil ve zaman olan “su” ortamında evrim için gerekli şartlar oluşmuştur.
Havada uçabilen canlıların sürekli enerji harcaması gerekir. Kütle yoğunlukları, atmosfer yoğunluğundan oldukça fazladır. Bu durumda atmosfer içinde, tıpkı denizlerdeki gibi ekolojik bir dengeden ve besin zincirinden bahsedemeyiz.
Bizim gezegenimizde bu durum oldukça zor. Ama başka gezegenlerde bu mümkün olabilir. Atmosferi çok yoğun ve yüzey basıncının çok yüksek olduğu başka dünyalarda, canlılar bu şekilde evrimleşmiş olabilir. Tıpkı bizim denizlerimizde gördüğümüz gibi, canlılar çok az enerji harcayarak havada (hiç yere inmeden) üreyebilir, beslenebilir, yüzebilir, (eminim oradaki akıllı canlılar uçmak fiilini kullanmıyordur 😂) atmosferde besin zinciri ve ekoloji oluşturabilirler.
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.