Din kuralları çerçevesinde vahşi içgüdüyü (öldürme vb.) bastırmak bizi iyi biri yapar mı?

Bence yapmaz. Çünkü sürekli izlendiğini düşünen birinin karakteri hakkında yorum yapmak doğru olmaz. (Tanrı her zaman her yerde düşüncesi) Kendinizi düşünün. Toplum içerisinde yaptığınız her şey görülebilir, söylediğiniz her söz aleyhinize ya da lehinizde kullanılabilir. Özgürsünüzdür ancak bir başkasının alanını gasp edene kadar bu geçerlidir. Ama gün bitip evinizde tek başınıza inzivaya çekildiğinizde her şey değişir. Spot ışıkları gibi olan gözler söner ve eğer inandığınız bir Tanrı, karma vs yoksa her şey sadece siz ve bilinciniz arasındadır. Yalnızlık önemlidir. Her insanın kendi şahsına münhasırdır. Ve kimseye anlatarak bile tam olarak hissettiremeyeceği kendi bireysel deneyimdir. Tanrısı olan bir insan bundan mahrumdur. O yüzden inanan bir kişi için karakter açısından çok sağlıklı bir yorum yapamam ama kendi kanaatimce dediğim gibi bence yapmaz. Çünkü bakılması gereken daha çok faktör var.Bastırma konusuna da gelirsek, bastırılan çoğu şey, ister iyi bir şey olsun ister kötü, bir gün dışarı aşırı bir şekilde ortaya çıkıp bu kişi ve etrafı açısından yıkımlara sebep olabilir. O yüzden bir şeyi mantık muhakeme çerçevesinde anlayıp yanlış olduğuna karar verip, belki de hatalar yaparak ders çıkarıp uygulamama kararı alırsak bunun adı artık baskılama olmaz, sağlıklı karar verme olur.

2017'de gerçekleştirilen Türkiye İnovasyon ve Girişimcilik Haftası kapsamında, Celal Şengör ve Fatih Altaylı'nın katılımıyla 1 saat boyunca süren bilgi dolu bir konuşmasında Celal Şengör "Korkuya Dayalı Ahlak"tan bahsediyor:

Atatürk'ün çok önemli bir lafı vardır:

Tehtid esasına dayalı ahlak, ahlak olmadığı gibi güvenilir de değildir!

Siz ananızdan babanızdan korktuğunuz için, polisten korktuğunuz için, cumhurbaşkanınızdan korktuğunuz için, Allah'tan korktuğunuz için birşeyler yapmıyorsanız, kötü şeyler yapmıyorsanız siz vicdanlısınız demek değildir siz korkaksınız demektir.

Ödül ve ceza sistemi insanın doğasına uygundur. Bugün hukuk sistemleri dahi ceza ve caydırıcılıkla kurallara uyulmasını sağlamaya çalışır. Hukuk veya kuralların ceza tehditi koyması vicdanı veya vicdani davranmayı ortadan kaldırmaz. Hukuk veya kurallar asgari sınırları çizerler. Bazı insanlar iyi olduğu için insan öldürmez, bazıları ise hukukun tehditinden dolayı. Elbette birinci ahleken ikinciden üstündür ama ikinci de öldüren birine göre tartışmasız üstündür. Çünkü ödül ve ceza sistemi çerçevesinde de olsa ahlaki bir sınır kendine çizmeyi yine de başarıyordur. Hiç bir şeyi tek düze düşünmek zorunda değiliz. Herşey derece derecedir. Sadece siyah ve beyaz yoktur gri tonlar da vardır ve olacaktır, bu da son derece doğaldır. Unutmayın ki vahşi ve ilkel dürtüler her insanda vardır ve bunlar belli şartlar altında her insanda tetiklenir. Ancak vahşi ve hayvani bu içgüdüleri baskılayıcı beyinde nöron merkezlerinin olduğu da bilinmekte. Dolayısıyla bu baskılayıcı nöron merkezlerini iradi olarak harekete geçirmeden kendinize ahlaki sınırlar çizemezsiniz. (Örneğin çok sinirlendiğiniz anda o andaki öfke halinden çıkmak muhakeme ve irade gerektirir). İster ödülü düşünerek isterseniz cezayı düşünerek olsun anın icinde bulunduğu halden insan muhakeme odaklı iradi bir mekanizma ile baskılayıcı karşı nöron faaliyetlerini harekete geçirip ilkel dürtülerini frenleyerek veya durdurarak çıkar veya kendine engel olabilir. Değişen tek şey burada frenlemenin nedeni herkes için farklı şeylerdir (ödül, ceza veya vicdan) ama sonuç (baskılayıcı nöron faaliyetlerinin harekete geçmesi anlamında ) aslında aynıdır. Ama dediğim gibi her halükarda vicdani olarak hissederek kalpten iyi olmak ve iyi davranmak herşeyden ve hepsinden ahlaki olarak üstündür derece bakımından.

Din çerçevesinden baktığımızda insan kan dökücü ve bozguncu bir varlıktır. İnsanın bu yönünü bastırması insanı iyi yapmaz, aksine şiddetli sonuçlar doğurabilir. İnsanın içinden geldiğini, samimi olduğunu düşünerek iyilik olarak nitelendirilen şeyleri yapması da iyi olduğu anlamına gelmez.

Din çerçevesinde bastırmak, öyleymiş ya da öyle değilmiş gibi görünmek yok. Din çerçevesinde insanın güdüsünde olan kötü bir şeyi yapmamayı seçmesi ve bunda katı olması onun için iyi bir antrenman ve disiplin aracıdır. Ancak marifet o seçimin özüne inip kendisine farkındalık ve yaşantısına artı kazandırmaktır. Dolayısıyla din çerçevesinde olan şey, bastırmaktan ziyade dönüştürmek ve farkındalık kazanmaktır. Bu çerçeveden baktığımızda en önemlisi ise insanın kendisini bulmasıdır. Kendisini, ne olduğunu ve neden var olduğunu bulamayan insan iyi olamaz. İnsanın ne olduğu ve varlık nedeni ise cömert bir fotoğrafçının sergisine ve dersine katılmak gibidir: Mutlak varlık sahibi olan Rabb, kendi isim ve niteliklerinin suretinin yansıması olarak bu hayatı var etmiştir. İnsan da bu hayatta olanların küçük örneklerini barındırır. İnsanın amacını ise "hayatın her karışında olan işleyişi, bu işleyişi var eden hikmeti fark etmek ve bu farkındalığın hakkını vermektir" diye tanımlayabiliriz.