Pfizer/BioNTech gibi mRNA aşıları veya Türkiye'de de uygulanan Sinovac aşısı (inaktif aşılar) ile tromboz arasında herhangi bir ilişki bulunmamaktadır. Ayrıca COVID-19'a yakalanmak; venöz tromboemboli riskini aşıya kıyasla 9 kata kadar, trombositopeni riskini aşıya kıyasla 3 kata kadar daha fazla artırmaktadır.[4]
Tromboz vakalarına bir mRNA aşısı değil, her ikisi de viral vektör aşısı olan Janssen (Johnson & Johnson) ve Oxford/AstraZeneca aşılarında rastlanmıştır. Bu durumda bile tromboz vaka sayısı düşüktür: J&J aşısında bu oran, 8.7 milyonda 28 (milyonda 3) olarak ölçülmüştür.[1] Bu, milyonda 1'lik arka plan vaka oranından yüksek olmasına rağmen, aşıyı olmamak için yeterli sebep olarak görülmediğinden, ABD'de bu aşının uygulanmasına devam edilmektedir. Türkiye'de Janssen veya Oxford/AstraZeneca aşısı uygulanmamaktadır.
Tromboz (veya trombosis), kan pıhtısının kan damarlarını tıkaması durumudur. Bunun sonucunda kalp krizi, inme ve benzeri enfarksiyonlar meydana gelebilir. Normalde travma, hareketsizlik, genetik hastalıklar, otoimmün hastalıklar, obezite, hormon tedavisi, doğum kontrol hapları, gebelik, sigara, kanser ve ileri yaş nedeniyle oluşur. Tromboz semptomları arasında bir uzuvda ağrı ve şişme, göpüs ağrısı, vücudun bir tarafında uyuşukluk veya zayıflık, zihin durumunda ani değişimler bulunur. Çoğu durumda CT, MRI veya ultrason yoluyla teşhis edilir. Ayrıca D-dimer kan testi gibi testlerle de teşhis edilebilir.
Tromboz ile birlikte sık görülen bir durum, trombositopeni olarak bilinen düşük kan trombosit sayısıdır. Normalde mikrolitre başına 150.000-450.000 arasında olması gereken trombosit sayısı 150.000'in altına düşecek olursa trombositopeni olunur. Kandaki trombosit oranının mikrolitrede 10.000'in altına düşmesi halinde tehlikeli iç kanamalar görülebilir ve nadiren de olsa ölümcül beyin kanamalarına yol açabilir. Buna trombositopenili tromboz sendromu (İng: "Thrombosis with thrombocytopenia syndrome" veya kısaca "TTS") adı verilir.
ABD'de 7 Mayıs 2021 itibariyle uygulanan 8.739.657 J&J/Janssen aşısında sadece 28 vakaya rastlanmıştır.[1] Aynı dönemde 135.725.061 kişiye Pfizer/BioNTech aşısı, 110.124.671 kişiye Moderna aşısı uygulanmıştır. Her iki mRNA aşısı için de toplamda 0 adet TTS vakası bildirilmiştir.
İngiltere'deki vakalarda yapılan bir diğer analizde, 31 Mart 2021 itibariyle uygulanan aşılarda 79 tromboz vakasına rastlanmıştır (bunlardan 51'i kadınlardadır ve 13'ü ölümle sonuçlanmıştır; 28'i erkeklerdedir ve 6'sı ölümle sonuçlanmıştır).[2] Bu oran, 100.000'de 1.1 seviyesindedir ve yaşla birlikte 100.000'de 0.2 seviyesine kadar azalmaktadır. Kıyas olması bakımından, doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda tromboz riski 100.000'de 60 civarındadır.[3]
20 Temmuz 2021'de yayınlanan ve Pfizer/BioNTech aşısını (BNT162b2) olan, 778.534'ü 2 doz aşılı 945.941 kişiyi, Oxford/AstraZeneca aşısı (ChAdOx1) olan 426.272 kişiyi, COVID-19 hastalığına yakalanan 222.710 kişiyi ve pandemi-öncesi durumu incelemek üzere kullanılan 4.570.149 kişiyi içeren bir çalışmada:[4]
- Pfizer/BioNTech aşısında 1. dozdan sonra venöz tromboembolizm (VTE) riski %29 (1.29 kat) artmış, 2. dozdan sonra aşı önceki duruma göre %10 azalmıştır (0.9 kata gerilemiştir). Yani 2 doz aşı tamamlandıktan sonra venöz tromboembolizm riski, aşı olmadan öncesine göre azalmıştır.
- Oxford/AstraZeneca aşısının tek dozundan sonra venöz tromboembolizm riski %15 (1.15 kat) artmıştır.
- COVID-19 hastalığına yakalananlar için venöz tromboembolizm riski %804 (8.04 kat) artmıştır. Bu durum, 2. doz Pfizer aşısını olanlardan 9 kat yüksektir.
Aynı çalışmada trombositopeni riski de incelenmiştir:[4]
- Pfizer/BioNTech aşısında 1. dozdan sonra trombositopeni riski %35 (1.35 kat) artmış, 2. dozdan sonra biraz gerileyerek aşı öncesine göre %19 (1.19 kat) artmıştır.
- Oxford/AstraZeneca aşısının tek dozundan sonra trombositopeni riski %3 (1.03 kat) artmıştır.
- COVID-19 hastalığına yakalananlar için trombositopeni riski %352 (3.52 kat) artmıştır. Bu durum, 2. doz Pfizer aşısını olanlardan 3 kat yüksektir.
Özetle, pıhtılaşmadan korkan bir hastanın COVID-19'dan korkması gerekmektedir; aşılardan değil.
1,594 görüntülenme
Kaynaklar
-
CDC. Thrombosis With Thrombocytopenia Syndrome (Tts) Following Covid-19 Vaccination. (12 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 28 Temmuz 2021. Alındığı Yer: CDC
| Arşiv Bağlantısı
-
R. T. Hunter. (202). Thrombosis After Covid-19 Vaccination. BMJ. doi: 10.1136/bmj.n958. | Arşiv Bağlantısı
-
Ø. Lidegaard, et al. (2009). Hormonal Contraception And Risk Of Venous Thromboembolism: National Follow-Up Study. BMJ. doi: 10.1136/bmj.b2890. | Arşiv Bağlantısı
-
E. Burn, et al. (2021). Thromboembolic Events And Thrombosis With Thrombocytopenia After Covid-19 Infection And Vaccination In Catalonia, Spain. The Lancet. | Arşiv Bağlantısı
