Merhaba,
Bu tür konularda daha ziyade spekülasyon yapılabilir. İnsan dışı hayvanlara geçmiş anılarını, hatta o anki hissiyatlarını sorma şansımız yok. Zihinlerinin bizimki gibi çalıştığından bile emin değiliz. Pek çok hayvan, çevreyi bizden çok farklı şekilde algılar. Biz görmeye odaklanırken, onlar koku ve seslere ağırlık verirler örneğin. Anlık stresli durumlarda (örn. yırtıcı saldırısı, düşme vb.) da bize göre daha çabuk sakinleşirler. Bir anlamda "anı yaşama" eğilimindedirler. Hiyerarşilerle, kategorilerle, sembollerle çok fazla işleri olmaz.
İnsanlarla ilgili bilinenden yola çıkarsak, dil öğrenmeyle beraber hafızanın da daha berrak hale geldiği. Yani algılarımızla zihnimizdeki sembolleri eşleştirdiğimiz oranda, bazı şeyleri anlamlandırarak, duruma göre basitleştirerek hatırlamamız kolaylaşır. Öte yandan eğitimli şempanzelerin, rakam sıralama türü egzersizlerde insanlardan daha iyi performans gösterdikleri de biliniyor. Yani belki dil öğrenmemizin bedeli, beynimizin kısa süreli hafıza bölgesini kısmen feda etmek olabilir. Sonuçta öyle ya da böyle, yetişkin canlılar, yavru hallerine göre anıları tasnif etmek konusunda daha başarılıdırlar, çünkü zamanla etraflarını ve bireyleri tanımak, tanıdık/yabancı, tehlikeli/zararsız gibi kriterleri kullanmak zorundalar. Beyin, farklı algılara ve duygulara maruz kaldıkça, fiziksel olarak da değişen bir organdır.
Köpek, balina, fare gibi bazı memelilerin, kargaların veya ahtapot gibi canlıların bellekleri oldukça güçlüdür (kargaların kin tuttukları bile biliniyor). Uzamsal ve kısa süreli bellekleri var. İnsanlara özgü olduğu zannedilen "epizodik belleğe yakınsayan" (çünkü tam olarak test edemiyoruz) bellek becerileri sergileyen türler de biliniyor. Yüzleri, mekanları hatırlayabiliyorlar, bazı sembollerle nesneleri ilişkilendirebiliyorlar. Yapılan araştırmalar, köpeklerin geçmişlerini yeniden kurgulayabildiklerini gösteriyor. Ancak bunun ne kadar geriye gittiğini anlamak zor. Hayatlarını "çocukluk", "yetişkinlik" gibi dönemlere böldükleri zaten çok şüpheli. Köpekler uzun süredir insanlarla yaşadıkları için, şempanzelerde bile bulunmayan bazı yetenekler edinmiş durumdalar. Doğuştan yüz ifadesinden duygu anlayabiliyorlar mesela. Benzer şekilde bir yere kadar sembolik hafızaları var. Ancak biz nasıl daha ziyade duygusal yanı yoğun anıları hatırlıyorsak, onlar da geçmişlerinden travmatik anıları ya da çok sevdikleri eski sahiplerini hatırlıyorlar. Vahşi hayvanlarda bunu test etmek daha zor. Avlanma teknikleri, alet kullanarak kabuk kırma gibi beceriler, özellikle sosyal canlılarda ebeveynden yavruya geçiyor. Sürü bireyleri birbirlerini tanıyorlar. Tecrübeli bireyler, uzun göç rotalarını hatırlayabiliyor. Ancak tekrara dayanan bu tür beceriler edinmeleri, "ben küçükken buralar hep fok kolonisiydi" türü anılar kafalarında canlandırabildikleri anlamına gelmez.
Özetlersek, çoğu canlının hayatta kalmak için evrimleşmiş bir veya daha fazla hafıza türü var, ki buna erken dönemde öğrendikleri beceriler dahil. Ancak evrimsel getirisi çok tartışmalı "çocukluk anısı" diyebileceğimiz bilgilerin, travmaları saymazsak, hayvanlar için getirileri sınırlıdır. O nedenle istisnai durumlar haricinde yavru oldukları dönemleri bizim anladığımız şekilde hatırlamaları çok olası değil.
Kaynaklar
- Allie Wall. Can Dogs Remember Their Past?. (6 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 6 Haziran 2021. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
- Rowan Hooper. Chimps Outperform Humans At Memory Task. (6 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 6 Haziran 2021. Alındığı Yer: Newscientist | Arşiv Bağlantısı
- Felicity Muth. It's About Time: Animals Remember Past Events In Their Lives. (6 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 6 Haziran 2021. Alındığı Yer: Scientific American | Arşiv Bağlantısı