Evrim varlığını bilmemizin ne yararı var?

Evrimin anlaşılmasını, anlatılmasını ve kullanılmasını önemli kılan nedenleri saymaya kalksak, gazete değil, kitap çıkarmamız gerekirdi. Ancak çok temel olarak özetleyecek olursak evrim bize, lisede felsefe derslerinde öğrendiğimiz “insanlığın en temel soruları” olarak öğretilen “Biz kimiz?” ve “Nereden geldik?” gibi derin sorulara ilk defa bilimsel, elle tutulur, test edilebilir, güvenilir ve araştırılabilir bir cevap vermiştir. Bugün biliyoruz ki bütün canlılar ortak bir genetik ve evrimsel tarihi paylaşmaktadır. Canlılık tarihinde hangi iki türü ele alacak olursanız olun, yeterince geriye gittiğinizde mutlaka bir ortak ataları olduğunu görebilirsiniz. Bu ortak ata, insan-şempanze örneğinde 6 milyon yıl önce, at-balina örneğinde 82.4 milyon yıl önce, karınca-örümcek örneğinde 582 milyon yıl önce, köpek balığı-orkide örneğinde 1.3 milyar yıl önce, maya mantarı-bakteri örneğinde 2.5 milyar yıl önce yaşamıştır. Önemli olan, istisnasız tüm canlıların ortak ataları paylaştığını anlamaktır. Bunu anladığınız zaman, Darwin’in şaheser niteliğindeki kitabının kapanış cümlelerinde sözünü ettiğini “ihtişamlı yaşam görüşünü” anlamaya başlamışsınız demektir. Çünkü artık ilk defa, nereden geldiğinizi, canlı-cansız Dünya’nın yapısını oluşturan bütün ekosistem içerisindeki yerinizi, yaşam alanlarını paylaştığımız diğer canlılarla olan akrabalığımızı ve ata-kuzen ilişkilerini anlamaya başlamışsınız demektir. Tüm bunlar, gelecek yazılarımızın daha detaylı konuları olacaktır.

Ancak evrim, sadece felsefi sorularımızı yanıtlandırmak için var değildir. Onu, pratik amaçlar için de kullanabiliriz. Örneğin evrimsel biyoloji, tarım verimliliğini arttırmak, haşerelerle mücadele etmek, yeni ve daha yüksek kalitede ürünler üretebilmek için öğrenmemiz gereken bir numaralı bilim dalıdır. Zira evcil bütün hayvanlar (kediler, köpekler, domuzlar, inekler, atlar ve daha nicesi) ile yenebilir zirai tüm ürünler (brokoli, mısır, şeftali, kavun, karpuz, lahana ve daha nicesi), evrimin Yapay Seçilim adı verilen bir mekanizması sayesinde, insanın evrime müdahalesiyle ortaya çıkmıştır. Bunların ataları doğada bulunuyor olsa da, hiçbirinin kendisi doğada bulunmuyordu. Benzer şekilde, gelecekteki ürünlerimizi de evrimsel biyoloji sayesinde var edebiliriz. Daha da önemlisi, Dünya’nın 1 numaralı akademik dergisi olan Nature dergisinde 17 Şubat 2015’te yayımlanan makalede de ortaya konduğu gibi, kanser gibi insanlığın en sorunlu, yenmesi en güç hastalıklarını onların evrimini anlayarak ve genel olarak evrimsel biyoloji bilgilerimizi kullanarak alt edebiliriz ve tamamen yok edebiliriz! Buna paralel olarak AIDS ve kızamık gibi hastalıklara neden olan bakteri ve virüslerle mücadelemizde, onları yenemiyor oluşumuzun yegane nedeni olan müthiş yüksek evrimleşme hızlarını, ancak ve ancak evrimi anlayarak, öğrenerek, öğreterek ve kullanarak yenebiliriz. Bu kadar da değil! Mühendislik, mimarlık ve ekonomi gibi sayısız uygulamalı bilim dalında, evrimsel prensipleri kullanarak bugüne kadar başardıklarımızın ötesine geçebiliriz. Bunlar hakkında önümüzdeki sayılarda çok daha detaylı bilgiler vereceğiz.

Şimdilik, fark etmemiz gereken ana nokta şudur: evrim, insanlığın geleceği için vazgeçilmezdir. Bunu anlayan ülkeler, bilimin ilerleyişindeki bir sonraki kırılma noktasını evrimi kullanarak yaratmak üzere çalışmalara başladılar bile! Türkiye, eğer ki çok ama çok gerisinde kaldığı bilimsel yarışı bir nebze olsun yakalamak istiyorsa, rakiplerinin geçtiği basamakları 3’er 5’er atlayarak ilerlemelidir. Evrim Ağacı olarak bizden tüm Türkiye’ye eşi bulunmaz bir tüyo: evrimi anlamaya ve anlatmaya başlamak, bu konuda atılacak en iyi ilk adımlardan birisi olacaktır.