Böcek korkusu entomofobi olarak da adlandırılır ve böceklerden aşırı şekilde korku duymak olarak tanımlanır. Bu korku genelde böceklerin görüntüsünden, hareketlerinden veya sayısından kaynaklanan iğrenme ve tiksinmekten kaynaklanır. Entomofobik insanların bir böceğe tepkisi hafif rahatsızlıktan aşırı korkuya kadar değişebilir.
Böcek Korkuları
Bir çeşit entomofobi ile yaşayan birçok insan, açık hava toplantılarından veya böceklerle temas etmenin mümkün olduğu diğer durumlardan kaçınmaya çalışır. Bu bozukluk iş, okul ve ilişkiler dahil olmak üzere yaşamın çeşitli yönlerini etkiler. Böcek fobisi olan bir kişi muhtemelen mantıksız davrandığının farkındadır, ancak tepkilerini kontrol edemediğini hisseder.
En sık görülen böcek korkuları:
Karınca korkusu: Myrmecophobia
Kabuklu böcek korkusu: Skathariphobia
Arı korkusu: Apiphobia
Kırkayak korkusu: Scolopendrphobia
Hamamböceği korkusu: Katsaridaphobia
Cırcırböceği ve çekirge korkusu: Orthopterophobia
Sinek korkusu: Muscaphobia
Güve korkusu: Muscaphobia
Sivrisinek korkusu: Anopheliphobia
Eşekarısı korkusu: Spheksophobia
Peki, İnsanlar Neden Böceklerden Korkarlar?
Birçok insan, birkaç geçerli nedenden ötürü böceklerden kaçınır. Birincisi, bazı böcekler insan vücudunda yaşar ve beslenir. Sivrisinekler, pire ve keneler gibi böcekler hastalıkları insanlara bulaştırabilir. Beslendiklerinde, parazit protozoonları, bakterileri veya Lyme hastalığı, Q ateşi, Rocky Mountain benekli ateşi, sıtma ve Afrika uyku hastalığı gibi yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olabilecek diğer patojenleri aktarabilirler. Böceklerin hastalıklarla olan ilişkisi, böceklerle savaşmaya ve onlardan kaçınma arzusuna neden olabilir.
Böceklerin dış görünümü, insanların böceklerden korkmasının başka bir nedeni olabilir. Böcek anatomisi bildiğimiz diğer canlılardan oldukça farklıdır - bazı böceklerin insanlardan daha fazla eklemleri, gözleri veya diğer vücut kısımları vardır.
Böceklerin hareketleri de bazı entomofobik insanlar için çok rahatsız edici olabilir. Böceklerin çok sayıda olması ve hareketlerinin öngörülemez olması bu canlıların kontrol edilemeyeceği hissi uyandırır ve bu sebeple böcekler rahatsız edici hissettirebilir. Böcekler onlara göre kişisel alanlarını istila eder ve güvensiz veya kirli hissetmelerine sebep olur.
İnsanlar genellikle güvenliklerini veya refahlarını tehdit eden herhangi bir şey için doğal bir rahatsızlık hissederler ve böceklerin çoğunun da insanlar üzerinde böyle bir etkisi vardır. Sadece rahatsızlık mantıksız bir korku haline geldiğinde, durum bir fobi olarak sınıflandırılır.
Böcek Fobisinin Sebepleri Nelerdir?
Her zaman böcek fobisinin kesin bir nedeni olmasa da, insanlar belirli bir olumsuz deneyimden abartılı bir böcek korkusu geliştirebilir. Birisi bir arı tarafından sokulursa veya bir ateş karıncası tarafından ısırılırsa, bu kötü karşılaşmalar tüm böceklerle ilgili görüşlerini etkileyebilir.
Böcek korkusu da öğrenilmiş bir yanıt olabilir. Bir ebeveyninin böcek korkusu karşısında verdiği tepkiye tanık olan çocuklar da benzer şekilde tepki verme eğilimindedir. Beyin travması geçiren veya depresyon geçirenlerin fobi gelişimine (böceklere veya başka türlü) daha duyarlı olabileceğini gösteren kanıtlar da vardır.
Fobinin Bedenimizdeki Etkileri
Fobi, algılanan tehlikenin mantıklı olup olmadığına bakılmaksızın, kişinin korktukları şeye mantıkdışı tepki vermesine ve bu durumdan kaçınmasına neden olan bir kaygı bozukluğudur. Bu anksiyete, etkilenen bireylerde istenmeyen strese neden olur.
Stres doğal olarak bizi dikkat gerektiren durumlara hızlı cevap vermeye hazırlayan yararlı bir tepkidir. Bu şeyleri yaşarken, sinir sistemi adrenalinin serbest bırakılması için sinyaller gönderir. Bu hormon beynin amigdala denilen bir bölgesini harekete geçirir ve tepki olarak savaşmaya veya kaçmaya hazırlar. Adrenalin, kalbe, akciğerlere ve kaslara giden kan akışını arttırır, bu da yaklaşan fiziksel aktiviteye hazırlanmak için bu alanlarda oksijen kullanılabilirliğini artırır. Adrenalin ayrıca bir insanı çevresinden haberdar etmek için duyuları artırır.
Fobisi olanlar, korkularının nesnesi ile karşı karşıya kaldıklarında, artan adrenalin ile ortaya çıkan yüksek bir endişe durumu yaşarlar. Yoğun stresleri neredeyse her zaman kaygıya neden olur. Fobiler, hem fiziksel hem de psikolojik aktiviteyi etkilerler.
Böcek Fobisi Anksiyetesi
Böcek fobisi olan bireylerde farklı derecelerde kaygı görülür. Bazılarının hafif reaksiyonları olurken, diğerleri böcekle karşılaşma korkusundan evden çıkamayabilir. Derin bir kasvet duygusu veya bunalmışlık duygusu da semptomlardandır ve kendilerini panik atak olarak gösterebilir.
Böcek fobisi sebepli anksiyetenin semptomları arasında aşağıdakiler de görülür:
Mide bulantısı
Kalp çarpıntısı
Göğüs ağrısı
Baş ağrısı
Baş dönmesi
Aşırı terleme
Nefes almada zorluk
Uyuşma
Kas Güçsüzlüğü
Nefes darlığı
Böcek Fobisinin Tedavisi
Böcek fobileri genellikle bilişsel davranışçı terapi ve maruz kalma terapisi ile tedavi edilir. Bu ikili yaklaşım, fobiden muzdarip bir kişi korktuğu deneyimlerden daha rahat hale gelene kadar böceklere ilişkin tiksinti, korku ve endişe ve böceklere davranışsal tepkilerle ilgilenir.
Bilişsel davranışçı terapi
Böceklere duygusal yanıtı yönetmek için terapistler, kendini sakinleştirici gevşeme teknikleri öğretir ve hastanın korkusunun nesnesi - böcekler - hakkındaki perspektifini değiştirmek için çalışırlar. Kişinin duygularının nedenlerini belirlemesine ve düşüncelerini yeniden eğitmesine yardımcı olurlar, bu da böcekler hakkında daha rasyonel düşünmelerini sağlar.
Bunu, gerçek fotoğraflar içerenlerden ziyade genellikle resimli kitaplar veya dergilerle böcekleri inceleyerek başarabilirler. Böceklerin çevrede oynadıkları faydalı rolleri öğrenmek, böceklerin kişi tarafından görülme şeklini olumlu yönde etkileyebilir, bu da duygularını ve davranışlarını değiştirir.
Maruz Bırakılma Tedavisi
Böceklere davranışsal yanıtı yönetmek için terapistler sıklıkla maruz kalma terapisi kullanırlar. Bu uygulama, bir böcekle kademeli olarak maruz kalmayı içerir, düşüncelerle başlar ve genellikle planlanmış böcek karşılaşmalarıyla biter. Bir vaka çalışmasında, böcek fobisi olan bir çocuk, çekirgelerle artan temas seviyelerine maruz kaldı. Tedavisi şunları içeriyordu:
Çekirge dolu bir kavonoz tutmak.
Ayağıyla çekirgeye dokunmak.
60 saniye boyunca çekirgelerle aynı odada durmak.
Eldivenle bir çekirgeyi eline almak.
Çıplak elle bir çekirgeyi 20 saniye tutmak.
Bir çekirgenin kolunda yürümesine izin vermek.
Korkulan bir böcek ile güvenli ve yavaşça artan temas, bir kişinin korkularıyla yüzleşmesine ve öğrenilmiş bir savunma yanıtını tersine çevirmesine yardımcı olabilir. Bunları tersine çevirmek önemlidir, çünkü vücudu tehlikeden koruyan sinir sisteminin yanıtlarıdır. Böcek fobisi olan bir kişi, böceklere zarar vermesini önleyeceği şekilde böceklere cevap verdiğinde, davranış beyinde güçlendirilir.
Duyarsızlaştırma, bir kişinin korku nesnesiyle yavaş yavaş yüzleştiği yöntemdir ve onlara, böceklerle karşılaşmanın gerçek sonuçlarının genellikle inandıkları kadar tehlikeli veya zararlı olmadığını gösterir. Zamanla, beyin böceklere karşı bu davranışsal yanıtı güçlendirmeye başlayacaktır.
Doğru tedavi ile böcek fobisi olan insanlar korkularını azaltabilir veya hatta tamamen üstesinden gelebilir.
Kaynaklar
- Halit Mert Solak. Böcek Fobisi Ve Bundan Kurtulmanın Yolları. (7 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 4 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Türkiye Yaban Hayatı | Arşiv Bağlantısı