5700 Yıl Önce Antik Mısır'daki Elitlerin Koyun Boynuzlarını Kırıp Şekillendirdikleri Keşfedildi!

Arkeologlar Dr. Wim van Neer, Dr. Bea De Cupere ve Dr. Renée Friedman, Journal of Archaeological Science dergisinde yayınladıkları makalede çiftlik hayvanlarında boynuz modifikasyonuna dair bilinen en eski kanıtları ortaya koydu.^[1] Ayrıca araştırmacılar koyunlar için boynuz modifikasyonun ilk kanıtını da buldu.

Araştırmacılar, Yukarı Mısır’daki Hierakonpolis’te (MÖ yaklaşık 3700) bulunan elit mezar kompleksinde, boynuz deformasyonunun izlerini taşıyan 6 adet koyun keşfettiler. Bu koyunlarda tespit edilen deformasyonlar, şimdiye dek ağırlıklı olarak sığırlarla ilişkilendirilen Afrika’daki boynuz modifikasyonu uygulamalarına koyunların da dahil olduğuna işaret ediyor. Dr. Neer konu hakkında şunları söylüyor:

Bu, çiftlik hayvanlarında boynuz modifikasyonuna dair en eski fiziksel kanıt. Bu uygulama sığırlarda da vardı ancak o erken dönem için sadece kaya sanatındaki tasvirlerle belgelenmişti.

Koyunlar, ilk kez milattan önce 6. binyılda Levant’tan Mısır’a getirilmiş milattan önce 5. binyıldan itibaren ise kısa sürede Mısır'ın en önemli çiftlik hayvanlarından biri olmuştur. Çömlekler, kabartmalar ve ritüel kaplarında betimlenen tasvirler, Mısır’daki erken dönem koyunların burgu şeklinde boynuzlara sahip olduğunu gösteriyor.

Burgu boynuzlu koyunlar, Mısır’da tarihsel olarak yalnızca çiftlik hayvanları olarak değil, aynı zamanda dini ve sembolik anlamlar taşıyan figürler olarak da önemli bir yer tutmuştur. Ancak Orta Krallık dönemine gelindiğinde, Mısır’da hilal şeklinde geriye dönük boynuzlara sahip ammon koyunları görülmeye başladı. Zamanla burgu boynuzlu koyunlar yerini ammon koyunlarına bıraktı.

Modern Luksor'dan yaklaşık 100 km uzaklıktaki Hierakonpolis'te, elit bir mezar kompleksi kazısı sırasında şehrin elitlerinin gösterişli mezarlara defnedildiği ortaya çıkarıldı. Bu mezarlar, yalnızca insan kalıntılarını değil, aynı zamanda sığır, keçi, timsah, devekuşu, leopar, babun, yabani kedi, fil, sığır antilobu, su aygırı ve yaban öküzü gibi vahşi ve bazen egzotik hayvanların kalıntılarını da içeriyordu.

Araştırmacılar, özellikle 54, 61 ve 79 numaralı mezarlarda yer alan altı koyunun kafataslarında boynuz modifikasyonunun izlerini keşfetti. Bu izler, boynuzların tamamen çıkarıldığını, geriye doğru yönlendirildiğini ya da belirli bir açıyla yukarıya doğru yönlendirilerek değiştirildiğini gösteriyor.

Bu koyunların kemiklerinde yapılan incelemeler, bazılarının hadım edildiğini ortaya çıkardı. Hadım edilen koyunların kemikleri normalden daha uzun ve kaynaşmamış haldeydi. Bu da onların, genellikle tüketim için yetiştirilen koyunlardan daha iri hale geldiğini gösteriyor.

Yapılan araştırmalar boynuzların modifikasyonunun, boynuz çekirdeğinin tabanındaki kafatasının kırılıp yeniden şekillendirildikten sonra kırıklar iyileşene kadar birkaç hafta boyunca bağlanarak sabit tutulması yöntemiyle gerçekleştirildiğini tespit etti.

Boynuzların modifikasyonu, kırılma ve yeniden şekillendirme süreciyle gerçekleştirilmişti. Araştırmacılar, boynuz çekirdeğinin tabanında görülen çöküntüler, ince kemik yapısı ve bağlama izlerini inceleyerek bu işlemin nasıl yapıldığını anlamaya çalıştı. Boynuzlar kırıldıktan sonra istenilen şekle getirilmiş ve bağlanarak birkaç hafta sabit tutulmuştu. Bu işlem, boynuzların istenilen şekilde yeniden şekillenmesini sağlamıştı.

Genellikle keçilere yaklaşık bir yaşındayken uygulanan bu teknik, Afrika'da, özellikle Kenya'daki Pokot halkı gibi bazı agro-pastoralist topluluklar tarafından kullanılıyor. Dr. van Neer, Hierakonpolis’teki elitlerin koyunlarının boynuzlarını neden modifiye ettiklerini şu sözlerle açıklıyor:

Bu durum, elit mezar kompleksine gömülen yöneticilerin güçlerini ve kontrol kabiliyetlerini yalnızca vahşi ve egzotik hayvanlar besleyerek değil, aynı zamanda evcil hayvanlarını değiştirerek de sergilediklerini gösteriyor. Koyunlar hadım edildiği için tüketim amaçlı yetiştirilen koyunlardan daha iri hale gelmişti. Ayrıca boynuzları ya yukarı doğru zorlanarak ya da tamamen çıkarılarak şekillendirilmişti. Bu, sıradan hayvanları "özel" hale getirmenin iki farklı yoluydu.

Koyunların boynuzlarının değiştirilmesi, estetik bir farklılık yaratmanın yanı sıra aynı zamanda seçkinlerin doğayı kontrol etme ve şekillendirme gücünü sembolize ediyor olabilir. Bu kavram, Predinastik Mısır'da büyük bir öneme sahipti ve filler veya babunlar gibi vahşi ve tehlikeli hayvanların sahiplenildikten sonra mezarlara gömülmesinde de kendini gösteriyordu.

Araştırmacılar, boynuzları modifiye edilmiş koyunların, sembolik olarak doğa üzerindeki düzen ve kontrolü temsil edebileceğini de öne sürüyor. Ayrıca bu koyunların özellikle spiral boynuzlara sahip beyaz antilobu (Addax nasomaculatus) anımsatacak şekilde şekillendirilmiş olabileceğini belirtiyorlar. Beyaz antilobun, genellikle yaşamın yenilenmesi ve kaos üzerindeki düzenin sağlanmasını sembolize ettiğine inanılır.

Hadım edilmeleri ve yaşlarının 6 ila 8'i bulması, bu koyunların büyük olasılıkla tüketim amacı dışında yetiştirilen özel hayvanlar olduğuna işaret ediyor. Genelde tüketim amacıyla yetiştirilen koyunlar ise 3 yaşını doldurmadan kesiliyordu. Dr. van Neer sözlerini şu şekilde bitiriyor:

Hierakonpolis'te başka boynuz modifikasyonu örnekleri aramaya devam edeceğiz. Özellikle sığır ve keçilerde de benzer uygulamaların izlerini bulup bulamayacağımızı öğrenmek istiyoruz.