Yıldızlar ve Uzaktaki Şehir Işıkları Neden Göz Kırpar, Yanıp Söner ve Işıldar?

Geceleri gökyüzündeki yıldızlara veya uzağınızdaki bir şehrin ışıklarına bakarsanız ışıkların ışıldadıklarını, titrediklerini veya yanıp söndüklerini görebilirsiniz. Sanki ışıkların şiddeti sürekli değişmektedir. Her ne kadar öyle gözükse de ışıklar gerçekten titremiyor veya yanıp sönmüyorlar. Aslında bu durum, güneşli bir günde havuz tabanında oluşan desenle neredeyse aynı nedene sahiptir. Işıkların gözümüze böyle titrer gibi gözükmesinin nedeni sintilasyon (kırpışım) olayıdır.

Atmosferin içinde sıcaklık ve basınç değerleri birbirinden farklı olan birçok bölge mevcuttur. Işık, kaynağından gözümüze gelirken bu bölgelerin içinden geçip her sıcaklık veya basınç değişiminde ufak bir kırılmaya uğrar. Bu kırılmalar, ışık ışınlarının gözümüze dümdüz gelmesi yerine küçük zikzaklar çizerek gelmesine sebep olur. Yani bir kaynaktan çıkan ışınlar farklı yollar izleyerek gözümüze ulaşır.

İşte az önce bahsettiğimiz atmosferik tabakalar arası sıcaklık ve basınç farklarının sürekli değişmesinden dolayı; ışınların gözümüze gelirken izlediği yol, ufak da olsa devamlı değişime uğramaktadır. Bu durum ışık kaynağından çıkan ışınların bazen gözümüze isabet etmemesine neden olur. Bu da gözümüze düşen ışın miktarını etkiler. İşte bu yüzden geceleyin uzaktaki noktasal bir ışık kaynağına baktığımızda onu titriyormuş gibi görürüz.

Astronomik Sintilasyon

Aynı durum yıldızlar için de geçerlidir. Bize olan uzaklıklarından dolayı noktasal gibi görünen bu ışık kaynaklarından gelen ışınlar, atmosferimiz içinde seyahat ederken kırılmalara uğrar. Bu olaya astronomik sintilasyon denir.

Yıldızların atmosferik bozukluklara uğraması onları gözlemlemeyi zorlaştırdığından gökbilimciler, bu duruma bazı çözümler geliştirmişlerdir. Bu çözümlerden bir tanesi, yeryüzü teleskoplarında kullanılan uyarlanabilir optik teknolojisidir. Bu teleskoplar üzerlerindeki bilgisayar, ayna ve sensörleri kullanarak bozulmuş görüntüyü düzeltir.

Bir diğer yöntem ise atmosferik bozukluklardan tamamen kurtulmak için Dünya'nın yörüngesine oturtulan uzay teleskoplarıdır. Bu teleskoplardan ilki 1990 yılında fırlatılan Hubble Uzay Teleskobu'dur (HUT), Dünya'nın etrafında, yeryüzünden yaklaşık 547 km yükseklikte dönerek atmosferik bozukluklara maruz kalmadan gözlem yapabilmemizi sağlar. Günümüzde aktif olarak kullanılmakla birlikte HUT'tan başka uzay teleskopları da bulunmaktadır.