Uzun Serpiştirilmiş Elementler (LINE), Kuyruksuz Maymun Evrimini Doğruluyor!
- Özgün
- Kimya
- Evrimsel Biyoloji
Daha önceden, retrotranspozonları kullanarak kuyruksuz maymunların (insanlar, şempanzeler, bonobolar, goriller, orangutanlar, gibonlar ve siyamanglar) birbirleriyle olan evrimsel ilişkilerini (filogenilerini) nasıl doğruladığımızdan bahsetmiştik. Buna yeniden göz atmak için buraya tıklayabilirsiniz. Burada ise, bir başka genetik element kullanılarak, farklı analizlerin, tamamen farklı bir açıdan doğrulanmasını inceleyeceğiz.
Uzun Serpiştirilmiş Elementler (Long Intersperced Elements: LINE), ökaryotik canlıların genomlarında çok fazla sayıda bulunan genetik parçalardır. Üzerlerine gömülü bulunan RNA Polimeraz II destekleyicisi (promoter) aracılığıyla RNA'ya kodlanırlar. LINE'ların genetik kodları, ters transkriptaz enzimini barındırır ve aynı zamanda birçok LINE, RNAse H gibi endonükleaz enzimini de kodlar. Bu sayede, bu elementler, RNA'lar üzerinden DNA sentezini gerçekleştirebilirler (yani "merkezi dogma"yı tersine çevirebilirler).
LINE'lar, tıpkı diğer Tip 1 transpozonlar (örneğin LTR retrotranspozonları ve SINE'lar) gibi, kendilerini kopyalayarak genom içerisinde hareket ederler. Yani Tip 2 transpozonlar gibi bir noktadan diğerine sıçramazlar. Kendilerini kopyalarlar ve genom içerisinde çoğalırlar; kopyaları farklı noktalara sıçrayıp yapışır. Bu tıpkı, bilgisayarınızdaki "kes-yapıştır" ile "kopyala-yapıştır" arasındaki fark gibidir. Tip 1 retrotranspozonlar "kopyala-yapıştır" şeklinde çoğalırlar, orjinalleri, genomun ilgili bölgesinde kendini korur. Tip 2 retrotranspozonlar ise "kes-yapıştır" şeklinde çoğalırlar; yani orjinal genetik element, bulunduğu yerden kesilerek, genom içerisinde bir başka noktaya yapışır. İşte bu izleri takip ederek, evrimsel süreci izlemek ve analiz etmek mümkün olabilmektedir.
İnsanların genomu dahilinde 500.000'den fazla LINE bulunur. Yani genomumuzun %17'si bu genetik elementlerden oluşur. Buna, en yaygın görülen Tip 2 retrotranspozonlardan olan SINE'ları da (Kısa Serpiştirilmiş Elementler) ekleyince, genomumuzun %46'sının retrotranspozonlardan oluştuğu görülecektir. Bu, evrimi gözlemek ve test etmek için inanılmaz fazla sayıda genetik materyal demektir. Zaten bu sayede, evrimin nasıl gerçekleştiğini ve önceki çıkarımlarımızı test etme ve hipotez ile teorilerimizden emin olma şansımız bulunmaktadır. Yapılan tüm testler, insanların en yakın kuzenlerinin bonobo ile şempanzeler olduğunu, sonrasında ise sırasıyla goriller, orangutanlar ve gibonlar olduğunu doğrulamaktadır.
LINE'lar üzerinde yapılan bir çalışma, tıpkı Alu elementlerinde olduğu gibi, kuyruksuz maymun filogenisini doğrulamaktadır. L1 eklemesi olarak da bilinen LIPA2, LIPA3, LIPA4 ve LIPA5 isimli retrotranspozonları analiz eden araştırmacılar, bu retrotranspozonların büyük kuyruksuz maymunların (insanlar, bonobolar, şempanzeler, goriller ve orangutanlar) genomlarına dahil olmaya başladıkları zamanları ortaya koymuş (ana görselde görülmektedir) ve şu sonuca ulaşmışlardır: "Yapılan hiçbir L1 eklentisi ve tür dağılımı analizi, yaygın olarak kabul edilen büyük kuyruksuz maymun filogenisiyle çelişmemektedir."
Sadece bununla da yetinmeyen araştırmacılar, şempanze, bonobo ve insanların genomlarında bulunan L1 dizilerinin filogenetik haritasını da çıkarmışlardır. Bu evrim ağacını da aşağıda görebilirsiniz:
Yani LINE retrotranspozonları üzerinde yapılan çalışma da, diğer genetik elementler gibi insanın diğer türlerle akrabalık ilişkisini, evrimsel biyolojinin öngördüğü şekilde doğrulamaktadır.
Teşekkür: Barış Dallı
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
3
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Harvard Üniversitesi. Percent Of Genome That Is Line And Sine. (23 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 23 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Harvard Üniversitesi | Arşiv Bağlantısı
- R. Cordaux, et al. (2020). The Impact Of Retrotransposons On Human Genome Evolution. Nature, sf: pages691–703. | Arşiv Bağlantısı
- L. M. Mathews, et al. (2020). Large Differences Between Line-1 Amplification Rates In The Human And Chimpanzee Lineages. American Journal of Human Genetics, sf: 739–748. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 15/03/2025 05:51:15 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1883
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
