Tüylü arı (Bombus terrestris)

Gözlem Bilgileri

Türkiye'de tüylü arı olarak bilinen bu türü Kırklareli/Dereköy'de ve Bartın/Güzelcehisar köyünde gözlemledik.

Tanım ve Genel Bilgiler

Kraliçe arıları 20-22 mm uzunluğa, erkekler 14-16 mm, işçi arıları ise 11-17 mm arasında uzunluğa sahiptir. İşçi arıların karın bölgesinin sonunda beyaz tüylü bir bölge bulunur, bu özelliği ile beyaz kuyruklu yaban arısı (Bombus lucorum) ile çokça karıştırılır. Diğer yandan Bombus terrestris daha kısa kıl benzeri sarı protein filamentleri daha koyu olması ile Bombus lucorum'dan ayrılır. Halbuki gerçekte bu yapılar "tüy" değildir. Çünkü böceklerde ve memelilerde tüy bulunmaz. Tüyler kuşlara (avian dinozorlara) ve ataları non-avian dinozorlara özgüdür. Torakal (göğüs) genişlikleri 2.3-6.9 mm aralığındadır. 68-754 mg ağırlığı ile oldukça ağır ve dayanıklıdır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Zar kanatlılar (Hymenoptera) takımının Apidae ailesine ait bir böcek türüdür. Ayrıca bu ailede meşhur bal arıları (Apis spp.) da bulunur. Bombus terrestris, karıncalar, arılar, yaban arıları ve testere böceklerinden oluşan Hymenoptera takımının bir parçasıdır. Bombus terrestris'in tanımlanmış 9 alt türü vardır; B. terrestris africanus, B. terrestris audax, B. terrestris calabricus, B. terrestris canariensis, B. terrestris dalmatinus, B. terrestris lusitanicus, B. terrestris sassaricus, B. terrestris terrestris ve B. terrestris xanthopus. Bu alt türlerin hepsinin farklı bir renk şeması vardır.

Asrın Akıncıoğlu

Fosil verileri Orta Miyosen'e Bombus arılarının varlığını göstermektedir. En yakın akrabası ortak Doğu bombus arısı (Bombus impatiens) olarak düşünülmektedir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Avrupa'nın büyük bir bölümünde yaygın olarak bulunur. Türkiye'de Karadeniz, Ege ve özellikle Akdeniz bölgelerinde bulunur. Kış mevsiminde de yaşayabilmesi nedeni ile Türkiye'de en yaygın bulunan Bombus türüdür.

Davranış ve Etoloji

Kraliçe arı tarafından konak hücreye bırakılan yumurtadan gelişen larvanın olgunlaşarak pupa dönemine geçmesinden sonra olgunlaşırlar. Ana arı ve işçi arılar döllenmiş diploid yumurtadan, erkek arılar ise döllenmemiş haploid yumurtadan meydana gelir. İşçi arılar dişidir, görevleri polen, nektar toplamak ve koloniyi savunmaktır. Erkek arılar ise cinsel olgunluğa ulaştıktan sonra koloniyi terk eder ve partner arayışına girerler.

Can Akman

Diyet ve Metabolizma

Nektar, polen ve bitkiler ile beslenirler. Sabahın ilk ışıklarıyla yiyecek arayışına girerler, bu arayış genellikle sabah saat 7 ila 8 arasında gerçekleşir.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Seracılık polinasyonunda kullanılan en yaygın polinatör türdür. Kış aylarında 0 dereceden 10 dereceye kadar çalışabilen güçlü bir yapıya sahiptir. Yaz aylarında ise 30 dereceye kadar çalışabilmektedirler. Ayrıca bal arılarından daha fazla polinasyon sağladıkları için sık tercih edilirler.

Etimoloji

Latince "Bombus" gürleyen, derin ses anlamına gelmektedir. "terrestris" ise yeryüzü veya yaşanılan yer (deniz hariç) anlamını taşımaktadır. İngilizce bu türlere bumblebee denilir. Türkçe halk arasında "tüylü arı" olarak da bilinir. Aslında "tüy" sadece kuşlarda ve dinozorlarda bulunur. Memelilerde ve böceklerde "tüy" bulunmaz. Yine de halk arasındaki ismi bu şekilde kalmıştır. Aslında "yer bombus arısı" şeklinde kullanılsa daha doğru olabilir.