Sık Kullandığımız Temel Matematik İşaretleri (= ve + gibi) Nereden Geliyor?

Bazı şeylere o kadar aşinayız ve alışmışız ki, birilerinin onu bir yerlerde icat ettiğini unutuyoruz. Mesela eşittir ($=$) işareti, durmadan "eşittir" sözcüğünü denklemlerine yazmaktan bıkan İskoç matematikçi Robert Recorde tarafından 1557 yılında icat edilmiştir. Aynı kişi, toplama anlamındaki "+" işaretini de icat eden kişidir. 

"Eşittir" sözcüğünün İngilizcesi olan "equal(s)", Latincedeki "æqualis", yani "eş", "aynı" anlamındaki sözcükten geliyor. Recorde'un "$=$" işareti hemen kabul görmemiştir. Öncelikle "||" veya "æ" veya "œ" gibi semboller kullanılmıştır. Recorde ise, 1557 tarihli The Whetstone of Witte isimli kitabında şöyle diyor:

Eşittir sözcüğünü durmaksızın tekrar etmenin önüne geçmek için, birbirine eşit ve paralel iki çizgi, yani Gemowe çizgileri kullanıyorum. Çünkü hiçbir diğer iki şey bundan daha eşit olamaz.

"Gemowe çizgileri" dediği şey de, Latincedeki "gemellus", yani "ikiz" sözcüğünden geliyor. Böylesine evrensel bir işaretin bir noktada icat edildiği üzerine düşünmek gerçekten çok ilginçtir.

Buna karşılık, eşitsizlik "≠" işaretini ilk bulan kişi bilinmiyor; ama ilk olarak 18. yüzyılda Leonhard Euler tarafından kullanıldığı düşünülüyor. Euler sayısı ile ilgili daha fazla bilgiyi buradan alabilirsiniz.

Büyüktür (">$>$) ve küçüktür ($<$) işaretleri ise 1631 yılında, İngiliz matematikçi Thomas Harriot'un "Artis Analyticae Praxis ad Aequationes Algebraicas Resolvendas" başlıklı kitabında ilk olarak kullanıldı. İlginçtir: İşaretler, yazarın kendisi tarafından değil, ölümünden 10 sene kadar sonra kitabını yayınlayan editör tarafından icat edildi. Yine de keşif Harriot'a atfedilir; çünkü sonuçta bu işaretlere anlam katan onun çalışmalarıydı. Daha önemlisi, Harriot da bu anlamlara gelen üçgensel işaretler kullanmıştı. Editörün yaptığı, bu üçgensel işaretleri bizim tanıdığımız haline yakınlaştırmak oldu.

"Tanım gereği eşittir" anlamına gelen "$:=$" sembolü (kimi zaman $?$ veya $\equiv$ sembolleriyle de gösterilir), ilk olarak İtalyan matematikçi Cesare Burali-Forti tarafından 1894 yılında yazılan Logica Mathematica isimli eserde geçmektedir.