Tavuklarda Kafa Stabilizasyonu ve Komik Güvercin Yürüyüşünün Sebebi

Sahiden, güvercinler neden öyle yürüyor, hiç düşündünüz mü? Bir tavuğun kafası nasıl bu şekilde sabit kalıyor? Nasılı belki o kadar ilginç değil; ancak neden? Neden böyle yürümeye veya böyle bir kafa stabilizasyonuna ihtiyaç duyuyorlar?

Bunun çok basit bir cevabı var: birçok kuş türünün evrimleri sırasında bu kafalarını sabit tutmak zorunda olmalarının tek bir sebebi vardır: Görebilmek!

Tavuklar ve güvercinler gibi bazı kuş türleri, bizlerden farklı olarak, hem kafalarını hareket ettirip, hem gözlerini sabitleyemezler ve odaklayamazlar. Hemen bir örnek verelim: şu anda bu yazıyı okumayı sürdürürken, kafanızı da sağa, sola, yukarı, aşağı ve istediğiniz tarafa oynatabilirsiniz. Deneyin! Herhangi bir okuma zorluğu oluştu mu? Eğer ki abartılı hızda kafanızı sallamadıysanız, sorunsuz bir şekilde okumayı sürdürebilmiş olmalısınız. Hatta bir adım öteye götürerek, okumayı sürdürürken kafanızı ekrana yaklaştırabilir ve uzaklaştırabilirsiniz. Hangi hareketi yaparsanız yapın, gözleriniz yazıya sürekli olarak odaklanabildiği için herhangi bir sorun yaşamazsınız. Ekrana yaklaşıp uzaklaştığınızda da göz kaslarınız "vestibulo-oküler refleks" isimli bir davranış sebebiyle harekete geçerek sürekli olarak odak noktasını ayarlarlar (elbette, belli sınırlar dahilinde). Ancak tavuklar ve güvercinler gibi kuşlar bunların hiçbirini yapamazlar! Gözlerini, kafaları hareket ederken sabitleyemezler. Bir diğer değişle, kafaları nereye dönükse, gözleri de oraya bakmak zorundadır! 

İşte bu kuşların yürürken kafalarını komik bir şekilde ileri-geri yapma sebepleri de budur! Adım atarken izledikleri adımlar şunlardır: Önce kafalarını ileri atarlar, sonra sabitlerler. Böylece gözleri, hedefledikleri noktaya bakar. Sonrasında, kafalarını hiç hareket ettirmeden, vücutlarını ileri hareket ettirirler. Böylece vücutları da, kafalarıyla aynı hizaya gelir. Sonra tekrar kafalarını ileri atarlar, odaklanırlar, vücutlarını çekerler ve bu böyle devam eder. Bunun sebebi, tavukların yürürken hem kafalarını sağlayıp hem gözlerini odaklayamamalarıdır. Eğer bu hareketi yapmasalardı, kafaları hareket ettikçe gözleri de sürekli hareket ederdi, asla odaklanamazdı ve hiçbir şey göremezlerdi. 

Bu, kuşların "kusurlarından" birisidir. Evrim, çizim tahtasına geri dönerek evrimsel sürecin akışı sırasında evrimleşen özellikleri sıfırlayamadığı ve "aklına estiğince" yeni tasarımlar üretemediği için, mecburen eldeki malzemeyi kullanır. Bu sebeple, kuşların gözleri belki çok daha başarılı ve kusursuz olarak çalışabilecekken, idareten evrimleşen bir mekanizmayla varlıklarını sürdürürler. Çünkü evrim, kusursuzluğu değil, "hayatta kalabilmeyi" ve "üremeyi" hedefler. Daha doğrusu onları da hedeflemez; ancak bunları başarabilen genetik kombinasyonlara sahip bireyler daha kolay ve daha fazla hayatta kalır ve ürerler. Böylece kendilerindeki bu genler gelecek nesillere aktarılır ve bu özellikler popülasyonda daha sık görülür. İşte evrim de budur.

Tavuklarda kafa stabilizasyonu popüler kültürde de kendine yer bulmayı başarmış bir konu. Örneğin Mercedes-Benz firması tarafından 2013 yılında hazırlanan şu reklam filmi, aracın stabilizasyon özelliklerini övmek için tavuklarda kafa stabilizasyonunu kullanıyor: