Tarsiyer (Cadı Maki) Nedir?

Tarsiyerler, günümüzde sadece Güney Doğu Asya’nın tropik adalarında yaşayan bir primat ailesidir. Boyları 10 ila 15 cm arasında değişen tarsiyerlerin günümüzde kabul edilen 13 türü vardır, fakat alt tür sayıları güncel filogenetik araştırmalar sebebiyle değişiklik göstermektedir. Tarsiyer kelimesi Tarsus kelimesinden türetilmiştir, Tarsus, bir maymunda özellikle uzamış ayak kemiklerinin adıdır. Bu kemikler sayesinde büyük ellere ve ayaklara sahip olan tarsiyerler, özellikle bacaklarının da neredeyse vücut boyu kadar olması sayesinde dik tırmanma ve 5 metreyi bulan uzun sıçramalar konusunda çok başarılıdır. Aynı kemikler tarsiyerlerin ince dallara sıkı tutunabilmesi veya avcılık gibi konularda da yardımcı olur. 

Tarsiyerler primatlar arasındaki tek gerçek karnivorlardır, yani sadece etle beslenirler. Ana yiyecek kaynakları böceklerdir ancak küçük kertenkeleler, yılanlar, hatta yarasalar ve kuşlarla da beslenebilirler. Avlanma yöntemleri avın üstüne sıçrayıp elleriyle kavramaktır, bu sayede uçan avları yakalamak da mümkün olmaktadır. 

Wired

Tarsiyerlerin el ve ayakları avcılık için gelişmiş olsa da, bu konudaki en önemli araçları duyu organlarıdır. Bu primatların gözleri, memeliler arasında karşılaştırma yapıldığında vücut boyuna oranla en büyük gözlerdir. İnsan boyutlarına yükseltgendiğinde bu canlının gözleri yaklaşık greyfurt boyutuna denk gelmektedir. Bu büyük boyut bu gecesel canlının az ışıkta dahi keskin bir görüşü olmasını sağlar. Ancak göz yuvaları çok büyük olduğundan kafatasındaki göz çukurlarına sabitlenmiş durumdadır, bu sebeple çevrilemezler. Bunun yerine tarsiyerler boyunlarını 180 derece çevirerek çevrelerini inceleyebilirler. Aynı zamanda tarsiyerlerin yarasa benzeri büyük kulakları sayesinde olağanüstü bir işitme duyusu vardır, bazı türler 90 kHz’e çıkan frekansları işitebilir. Çoğunlukla 70 kHz civarında iletişim kurarlar, bu değer insan duyma kapasitesinin çok üzerindedir. Türleri ayırt etmek için çağrı ritimleri ve frekansları kullanılabilir. 

Yavuz Kulu

Tarsiyerler primat evriminde lorisler, lemurlar ve maymunlardan önce ortaya çıkmışlardır, buna kanıt olarak iki göz ve gözlerden gelen iletiyi işleyen talamus bölgeleri arasındaki hücre dizilimi farklılığı gösterilebilir. Haziran 2013’te bulunan Archicebus achilles fosili de bulunan en eski primat atası olarak tanımlanmış, sonradan da bu türün tarsiyer ailesine dahil olduğu ortaya çıkarılmıştır. Bu tür haricinde Çin ve Tayland’da da 3 farklı fosil türü keşfedilmiştir. 

Tarsiyerler oldukça küçüktür, ancak gözleri ve beyinleri sebebiyle ağır bir kafaları vardır, güçlü bacakları ağaçlarda tırmanırken dengeyi sağlar. 25 santime varabilen silindir kuyrukları bulunur. Parmakları uzundur ve çoğunda tırnak bulunur, tırnak olmayan ayak parmaklarında temizlenmeye yarayan pençeler bulunur. Kürkleri yumuşak ve kadife benzeridir ve bej, krem, gri veya kahverengi olabilir. 

Pinterest

Bu ailenin sosyal davranışları türden türe, yaşadıkları bölge ve beslenme tarzına göre değişir. Küçük aile grupları halinde yaşayan türler olduğu gibi çiftleşme haricinde yalnız yaşayan türler de bulunur. Dişilerin hamilelik dönemi yaklaşık 6 ay sürer ve çoğunlukla tek bir bebek doğar, bu bebek tamamen kürklüdür ve gözleri açıktır, aynı gün içerisinde de ağaçlara tırmanabilir hale gelir. Ancak genellikle belli bir erginliğe kadar bebekler anne sırtında tutunur. 

Çoğu tür aşırı utangaç olduğundan ve çok hassas bir gıda ihtiyacı olduğundan tarsiyerler kafes programlarında başarılı bir şekilde üreyemez. Bu her ne kadar hayvanat bahçesi kapsamındaki koruma programlarını zora soksa da doğa parklarında başarıyla üreyen ve popülasyon sayılarını düşürmeyen tarsiyer toplulukları bulunmaktadır.