Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Sorulara Dön
Anonim
Anonim Üye
2

Yalan söylemenin evrimi nasıl oldu?

Yalan söylemenin evrimleşme sebebi nedir? Faydalı olduğu için mi evrimleşmiştir, yoksa sadece başka bir şeyin yan ürünü olarak mı evrimleşmiştir?
250 görüntülenme
  • Soruyu Takip Et
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Tüm Reklamları Kapat
1 Cevap
Soruyu Soranın Seçtiği Cevap
Ufuk Derin
Ufuk Derin
778K UP
Öğrenci-Okur

Birbirimize ikna edici yalanlar söylemek, iş birlikçi doğamızın doğrudan bir sonucu olarak evrimleşmiş olabilir. Türümüzün de içinde yer aldığı pek çok tür, iş birliği geliştirme noktasında olağanüstü kapasiteler evrimleştirmiştir. Bir grup sırtlanın, bir aslanın elindeki yiyeceği ondan çalabilmek için yaptığı akıllı iş birliklerinden tutun da, karıncaların bir yaprak parçasını yuvalarına taşımalarına kadar; çok çeşitli türlerde, hatta organizma düzeyinden de öte hücresel düzeyde dahi iş birlikleri geliştirilir.

İş birliğini yaşamın bir zorunluluğu olarak ele alıyor olabiliriz, fakat uzun soluklu iş birlikleri, kısa vadedeki küçük kişisel çıkarların da askıya alınmasını gerektirir. Bu davranış biçiminin ise kolay bir biçimde evrimleştiğini söyleyemeyiz. Hatta doğanın rekabeti içerisinde bir iş birliğinin, bir başka iş birliğini aşma zorunluğunun olduğunu da göz önüne aldığımızda; bazı bireylerin, diğer grubun iş birliği kurma çabalarını boşa çıkarmak için aldatma yöntemleri geliştirdiğini de söyleyebiliriz. İş birliği yapmak kadar iş birliklerini sürdürmek de zordur. Gönülsüzce yapılan pek çok iş birliği modeli, birlikte çalışmanın meyvelerini toplama noktasında çoğunlukla yetersiz kalır.

Tüm Reklamları Kapat

Tutuklu İkilemi

Evrimsel biyologlar ve ekonomistler, en basit iş birliği modellerinin dahi bir bireyin iş birliği yapması gerektiği zaman veya hile yapmaya çalıştığı zaman, karmaşık kurallara yol açabileceğini düşünmektedir. Tutuklu ikilemi bu durumun bir örneğidir. 60 yılı aşkındır politik, ekonomik ve askeri açıdan üzerinde çalışmalar yürütülen tutuklu ikilemi, iki tutuklunun suçları ispatlanamadığında kullanılabilen teorik bir senaryodur. İkilemin amacı, tutukluların bir çıkmaza sokularak kendileri için yanlış kararlar vermelerini sağlamaktır. Senaryonun temel gerekliliği ise, tutukluların birbirleriyle iletişime geçmemeleridir. Birbirleriyle görüşmeleri engellenen tutuklulara sunulan pazarlık ise oldukça basittir.

Tüm Reklamları Kapat

X ve Y kişileri banka soygunu yapan ve gözaltına alınıp tutuklanan iki hırsız olsun. Ancak savcının elinde her iki tutuklu için de ikna edici deliller bulunmamaktadır, dolayısıyla bir itirafa ihtiyaç duyulmaktadır. Birinci senaryoda; X tutuklusu, Y tutuklusu aleyhine ifade verirse ve Y tutuklusu susma hakkını kullanırsa; X tutuklusu serbest kalır, Y tutuklusu ise 10 yıl hapis cezasına çarptırılır. İkinci senaryoda; X ve Y tutuklularının her ikisi de birbiri hakkında aleyhte ifade verirse; her ikisine de 5'er yıl hapis cezası verilir. Üçüncü senaryoda ise; her iki tutuklu da sessiz kalmayı seçerse, her iki tutukluya da 6'şar ay mahkûmiyet cezası verilir.

En makul senaryonun üçüncü senaryo olduğunu kabul edebiliriz. Fakat rasyonel görüşmeler, diğer kişiyi içeriye atmaya çalışıp kendisini kurtarma yaklaşımını ortaya çıkararak en kötü senaryonun hayata geçmesine sebep olmaktadır. Doğal dünyaya dikkatle bakıldığında ise, hile yapmak ve iş birliği geliştirmek için evrimleşmiş olası davranış örgüleri çok daha karmaşıklaşmaktadır.

Bazı türlerde, bireyler, doğrudan diğer bireye karşılık verir. Örneğin, iyi beslenmiş vampir yarasalar, geçmişte kendilerinin açlıktan kurtulmalarına yardım etmiş yarasaları, açlıktan kurtarmak için fazla kanı kusarak onların beslenmelerine yardım eder. Bazı türlerde ise bireyler üçüncü bireylere yardımcı olur. Örneğin, daha önce yardım almış bir sıçan, yiyecek elde etme noktasında üçüncü bir bireye, daha önce yardım almamış bir sıçana kıyasla daha fazla yardımcı olma eğilimi gösteriyor.

1995 yılında Nature'da yayımlanan çalışmada; arılar, karıncalar ve tüysüz köstebek farelerini de içeren pek çok hayvan topluluğunda, kuralları çiğneyenlerin cezalandırıldığı, iş birlikçi davranışların ise ödüllendirildiği ortaya koyuldu.

İş birliğinin ödüllendirilmesi davranışı kuzenlerimizde de görülüyor. Temmuz 2016'da Proceedings of the National Academy Sciences‘da yayımlanan araştırmada, koşulsal şiddet davranışı göstermenin dışında, aslında şempanzelerin iş birliğini tercih etmelerinin rekabetçi tutumlarına üstün geldiği ortaya koyuldu

Evrimsel süreç, en temelde hayatta kalabilmek üzerine şekillenir. Birey, hayatta kalabilmek için olası her yol ve yönteme başvurabilir. İş birliği davranışları; yiyecek bulmanın kolaylaşmasına, avcı riskinin azalmasına, ısı ve suyun korunumuna, birlikte hareket ederek enerjiden tasarruf sağlamaya kadar hayati pek çok avantajın elde edilmesine olanak sağlar. Temel amacı hayatta kalabilmek olan canlı, tüm bu avantajları elde edebilmek için çoğunlukla kendi türü olmak üzere iş birliği davranışları geliştirmek durumunda, hatta zorunluluğundadır.

Minimum Kayıpla Maksimum Fayda

İş birliği, çoğunlukla iki taraflı fedakârlığı zorunlu kılan bir yapı çerçevesinde şekillenir. Basitçe bir alış-veriş mantığına dayalı olan bu yaklaşım, iki tarafın da fayda sağladığı bir modelde ilerler. Karşılıklı özgecilik, bireysel düzeyde bazı bedelleri de beraberinde getirir.

Tüm Reklamları Kapat

Evrimsel sürecin en kompleks organizmalarından birisi olan türümüz söz konusu olduğunda ise, iş birliği için ödenmesi gereken kişisel düzeydeki bedellerin minimuma düşürülmesi noktasında fazla "akıllı" denebilecek bazı yöntemlerin geliştirildiğini söyleyebiliriz. Bu da insan iş birliğini çok daha kompleks bir hale sokmaktadır. 3 ila 4 yaşından itibaren, hepimiz yalan söylemeye başlarız. Çünkü beynimizin gelişiminin bu aşamasında, çok yönlü ve çok güçlü bir şeye sahip olduğumuzu öğreniriz: Dil. Dil öğreniminin ardından, onu, gerçeklerle oynamak ve neler olup bittiğinin sonuçlarını etkilemek için kullanırız.

2013 yılında Royal Society B'de yayımlanan ve tutuklu ikilemi üzerine şekillendirilen bir araştırmada, iş birliğinin aynı zamanda da yalan söylemenin evrimine sebep olduğu teorik bir modellemeyle ortaya koyuldu. Taktiksel aldatmacanın ya da gerçek durumun başkalarına yanlış şekilde beyan edilmesinin evriminin modellendiği çalışmada, basitçe aldatmadan ziyade başka bir işleme biçimi --kendisi iş birliği yapmaksızın başkasının iş birliğini kazanmaya çalışma-- tanımlanıyor. Bu model, diğer bireyi yanlış yönlendirerek; bu kişiyi iş birliği içine sokma yönünde kandırmayı içeriyor. Böylece kişi, iş birliği için kendisinin ödemesi gereken bedellerden kaçınma yoluna gidiyor.

Bu durum evrimsel açıdan son derece anlaşılırdır. Çünkü minimum kayıpla maksimum faydayı elde edebilmek; zor koşullarda başvurulabilecek kaynak birikimine neden olur. Bu noktada da karşı tarafın aldatılması kritik önemdedir. Yalan söylemek, bu aşamada bireyin bu maksimum faydayı sağlamak için kendi ödemesi gereken bedelden kaçınabilmeyi mümkün hale getirir.

Ricky Gervais'in unutulmaz filmi The Invention of Lying'den belki de unutulmaz bir sahneyi hatırlamakta fayda var: "Şimdi seks yapmazsak Dünya'nın sonu gelecek!"

Tüm Reklamları Kapat

The Invention of Lying'de, yalanın olmadığı, herkesin doğruyu söylediği yalansız bir dünyanın nasıl olacağı anlatılıyor. Filmin başrol kahramanı Mark Bellison ise yalan söyleyebildiğini keşfediyor ve hayatını daha iyi bir hale getiriyor: Çalışmadan para kazanabileceğini, insanları yalan söyleyerek mutlu edebileceğini fark ediyor. Tanıştığı bir kadınla birlikte olmaya çalışan Mark, herkesin doğruyu söylediği bir toplumda; birlikte olmayı amaçladığı kadına modern dünya normlarıyla kolayca saptabilecek bir yalan söyleyerek istediği şeyi elde etmeyi başarıyor.

2016 yılında Nature Neuroscience‘da yayımlanan bir araştırmada, katılımcıların dürüst olmama durumlarındaki beyin aktivitesi fMRI ile gözlemlendi. Duygusal uyarımdan sorumlu beyin bölgelerine odaklanılan çalışmada, duyguların işlendiği ve tepki oluşturulduğu ilk bölge olan amigdalada aktifleşme gözlemlendi. Tarama sonuçlarından elde edilen veriler, katılımcıların yalan söylediklerinde ilk olarak amigdala aktivitesinde yüksek bir artış görüldüğünü ortaya koydu. Kişi, söylediği yalan sonucunda bir fayda sağlıyorsa, yalan söylemeye devam ediyor. Bu da; dürüst olmamanın yaygınlık göstermesi için bencilliğin yeterli olduğunu ortaya koyuyor.

Eğer ki yalancılar çok fazla yalan söylemez ve aşırı pişkin olmazsa birilerini kandırmak için dünya hakkında yalanlar söylemek oldukça işe yarardır. Fakat aksi durum gerçekleşirse bütün kooperatif yapı çöker. Bu iddia, araştırmacıların daha kooperatif türlerin daha yüksek aldatma oranlarına sahip olduklarını gösterdikleri primat türlerinin analizi ile de destekleniyor. Yani yalana olanak tanıyan şey, iş birliğinin kendisidir.

Royal Society B'de yayımlanan araştırma olduğundan daha basit gibi görünebilir, fakat bu modelleme sezgilerimizi teste tabi tutarak esasında harika bir hizmet sunuyor. Öte yandan, insan ilişkilerinde iş birliği ve sahtekârlık arasındaki ince çaplı gerilimleri anlamamıza da yardımcı oluyor. Yine de, yalan söyleme; gerçeklere dair basitçe yanlış beyanlarda bulunmaktan çok daha fazlasıdır. Yalancı, yalanına daha inandırıcı bir parıltı katmak için genellikle kendisini de aldatır.

Tüm Reklamları Kapat

Sinirbilimci Sam Harris, Lying isimli e-kitabında, yalan söylemeye istekli olabileceğimiz durumlarda doğruyu söyleyerek hem kendi hayatlarımızı basitleştirebileceğimizi hem de daha iyi toplumsal ilişkiler kurabileceğimizi söylüyor. Harris, sadece sahtekârlar ve politikacılar için tipik olan yalanları kastetmiyor. Özellikle de kendi rahatsızlıklarını ve toplumda yarattığı yıpratıcı etkilerini gidermek için çoğumuzun “beyaz” yalanlar olarak tanımladığı yalanları da kastediyor.

Ne olursa olsun, yalanın nasıl geliştiğine dair daha iyi bir anlayış, ne kadar basit olursa olsun, muazzam bir sosyal yarar sağlayabilir. En azından güncel siyasette, halkla ilişkilerde ve propaganda için söylenen yalanları sınırlandırmamıza yardımcı olabilir. Diğer insanları umursamazsanız, yalan söylemenin sizin için bir önemi yoktur. Empati azlığı, esasen pek çok insan için yakalaması zor bir konsept olan vicdan azlığı anlamına gelir.

Kaynaklar

  1. Yazar Yok. Bilim Fili. (27 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 27 Temmuz 2020. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
Bu cevap, soru sahibi tarafından en iyi cevap seçilmiştir. Ancak bu, cevabın doğru olduğunu garanti etmez.
3
  • Raporla
  • Mantık Hatası Bildir
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından yayınlanan makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru olup olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu platformda yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Sorulara Dön
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.