Hiç bir gezegenin (Güneş sistemindeki komşu gezegenler hariç) detaylı fotoğrafları bir yana bulanık fotoğraflarını bile çekebilmemiz mümkün değil (en azından şimdilik). İnternette görmüş olduklarınız eldeki veriler ile canlandırması yapılmış resimler. Ekli resimde şimdiye kadarki en başarılı görüntülemeyi görebilirsiniz.
Nesneleri göremiyor olmamız onlar hakkında bilgi toplayamayacağımız anlamına gelmiyor. Teknolojik gelişmeler ile farklı yöntemler geliştirilmiş olsa da en çok bilinen ve sıklıkla kullanılan yöntemlerden bahsedebiliriz.
Bize yakın yıldızlardan birisini aylar boyunca teleskop ile takip ettiğimizi düşünün. Yıldız ışığını "mum" cinsinden derecelendirme ile parlaklığını ölçeriz. Diyelim ki yıldız ışığı 1 milyon mum ve 3 ayda bir mum ışığının 998.000 mum değerine düştüğünü gözlemliyoruz. 3 ayda bir rutin bir şekilde yıldız ışığı azalıyorsa önünden bir gezegen geçtiği sonucuna varabiliriz. Gezegen demek ki yıldızının yörüngesinde 3 ayda tam turunu tamamlıyor. Yıldızın büyüklüğünden tahmini kütlesini biliyorsak gezegenin yörünge hızından yola çıkarak kütlesini ve eksilen 2000 mum ışığından tahmini hacmini hesaplayabiliriz. Hatta yıldıza yakınlığından ortalama sıcaklığını, eksen dönüşü yapıp yapamadığını, yaşama elverişli olup olmadığını anlayabiliriz.
Şu ana kadar fiziki özelliklerini anladık ancak, kimyasal özelliklerini bilmiyoruz. Yıldızdan gelen ışığın spektrumu yani ışığın tayfı gözlenir. Her maddenin kendine has bir renk tonunda ışıması vardır. Ekli resmi inceleyin, periyodik tabloda hangi elemente hangi renk tonlarına karşılık geldiğini görebilirsiniz.
Gezegen yıldızın önünden geçerken ışığın tayfı bir kez daha alınır ve karşılaştırılır. Farklı elementlerin, farklı ışıma miktarlarından gezegenin atmosferini oluşturan gazlar, su ve suyun tahmini miktarı, gaz gezegeni-karasal gezegenlerinden hangisi olduğu ve gezegeni oluşturan diğer elementler hakkında bilgi toplanabilir.
Son dönem tekniklerden birisi de merceklemedir. Yazı çok uzamasın diye sadece görsel ekliyorum. Bu başarılı görsel zaten çok şey anlatıyor.
Eldeki tüm veriler ışığında, gezgenin fiziki ve kimyasal yapısı hakkında bilgi sahibi olmamız sayesinde canlandırmasını yapabiliriz.[1]
Kaynaklar
- Kemal Cihat Toprakçı. Güneş Sistemi Dışındaki Gezegenler: Ötegezegenler Ve Keşif Teknikleri | Astrapera. (10 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 1 Mart 2024. Alındığı Yer: Astrapera | Arşiv Bağlantısı
