Paleolitik Çağ 12 bin yıl önceki iklim değişimine kadarki taş devrine verilen isimdir. Sanırım sayısalcısın. Arkeoloji ve paleontoloji de milyonlar konuşulduğunda 2 bin yılın lafı olmaz. Günümüzden ''2,5 milyon yıl önce'' ile ''MÖ 2,5 milyon'' arasındaki farka takılma. Zaten bu sayılar tahminidir. Bulunan eserlerin ve fosillerin tahmini tarihleri 100-200 bin yıl aralığında verilebilir.
İnsanlığın taş devri ne kadar eskiye gider? Kimi Homo Sapiensler dışındakini insandan saymayabilir. Kimi taş aletlerin kullanılmaya başlandığı kadar geri tarihleri kabul edebilir. Büyük tarih oynamaları bu yüzden. Ayrıca bu konulardaki bilgilerimiz ve anlayışımız ilgili bilim dalları geliştikçe artıyor. Müfredat buna eğitim sistemimizin yapısı gereği yetişemeyebiliyor ya da öyle tercih ediyor. Alet kullanımının atalarımızda 3 milyon yıl öncesine kadar uzandığını.
Bilmen gerekenlere gelelim.
-Eski taş devri yaklaşık bugünden 12 bin yıl önce başlayan iklim değişimine kadar devam eder. Bu tarihte bir kaç bin yıllık geriye oynama olabilir. Ne zaman başlar? Yüzbinler yıl milyonlarca yıl... Fark etmez. MEB'in şu an ne düşündüğünü bilmiyorum. Ama sonu sabit. Buzul Çağı'nın sona ermesi ile biter. Mağara resimleri genellikle bu dönemin sonlarına ait. Eski insan türleri de bu dönemin daha erken ve orta dönemlerine ait.
-İklim değişimi ılıman kuşağı büyüttü ve bitki çeşitliliğini, miktarını arttırdı. Bu dönemde insanlar yarı-yerleşik yaşama doğru geçmeye başladılar. Böylece Mezolitik çağ başladı. Göbekli Tepe bu döneme ait.
-Ardından MÖ 8. binlerde tarım ve yerleşik hayat gelişti, ilk yerleşim bölgeleri ortaya çıktı. Çatalhöyük bu döneme ait. Ayrıca köpekler dışındaki ilk evcilleştirilen hayvanlar ve bitkiler bu döneme ait.
-Kalkolitik Çağ, bu dönem üzerine pek bilgim yok pek konuşulduğunu duymadım. Bakır Çağ'ını sadece liseye kadar duydum. Metal işlemecilik başlar ama henüz alaşımlar keşfedilmediğinden tarım aletleri ve silahlar gibi konularda hala taş kullanılır. Bakır çağını yarı taş yarı metal çağı olarak düşünebilirsin.
Buraya kadarı her bölge için karanlık çağ. Yazının olmadığı yere ''karanlık çağ'' denir. Elde edilen bilgiler çoğunlukla arkeolojiye dayanır. Yazı varsa tarihi çağlar başlar.
-MÖ 4. bin yıllarında bakır alaşımlarından bronzlar üretilmeye başlandı ve bronz devri başladı. Ayrıca Mezapotamya ve Mısır'da yazı kullanılmaya başlandı. Bu devir MÖ 2. bin yılın sonlarına doğru (MÖ 1500-1000) sona erdi. Sümerler bu devrin erken dönemlerine Hititler sonuna ait. Bu devirde çoğu bölgede tarihi çağlar başlar.
-MÖ 2. bin yılın sonlarında bakır alaşımları için gerekli olan ticaret hattı çökünce yerel olarak üretilebilen demir kullanımı artar. Böylece demir çağı başlar. Ne zamana kadar devam eder? Sanırım şu an hala demir çağındayız.
Bu çağlar dünya çapında aynı tarihlerde veyahut aynı sıralama ile yaşanmaz. Genellikle Batı Asya'ya göre bu tarihler verilir. Tarih öncesi çağlar da aynı şekilde bölgenin yazı kullanan bir kültür tarafından kaydedilmesine kadar sürer. Mezopotamya ve Mısır da MÖ 4. binyıl. Anadolu'da MÖ 2binler. Başka bölgelerde daha yeni. Örneğin Kolomb öncesi Amerika uygarlıkları hala taş aletler kullanıyorlardı. Pek çok bölgede Bronz Çağı yaşanmadı.
