Stresle nasıl başa çıkılır?

Stres’i Canavara Dönüştüren Biziz!

Stres; ne yazık ki üzerinde en çok tartışılan en çok kitap yazılan ve fakat en az yol alınan duygu durumudur.

Esasında canlılığın hayatta kalmasının ana sigortalarından biri olarak var olan stres, ne yazık ki çağımızda iradi olarak canlılığı (türümüz ve türümüze yakın yaşayan canlılar özelinde) hayattan koparan en büyük belaya dönüşmüştür.

Bu nedenle bu konuda yazılan onca kitaba ve yapılan onca tartışmaya rağmen (haddimi de aşmadan) demek isterim ki, çağımızda stres ile başa çıkmanın ne yazık ki sadece iki yolu vardır.

İlki bize bağlı olmayan ortamdan, yani stresi yaratan ana kaynaklardan uzaklaşmak. Sizler de takdir edersiniz ki bu ucuz bir akıl satmadır ve gerek ülkemizin gerekse dünyamızın sosyo-ekonomik ve buna dayalı politik arenasında, büyük bir çoğunluk için bu mümkün değildir. Bu, ancak streslerin büyük çoğunluğunun müsebbibi olan sistemin sayılı efendilerinin sahip olabileceği bir ayrıcalık.

İkincisi ise zihnimizi güçlü kılmaktır. Bu asla teslimiyet değildir. Aksine kaçınılmaz olana hazırlık olarak zihnimizi bilgi ile donatmak ve daima zinde tutmaktır. Öyle olduğunda inanıyorum ki fabrika ayarlarımıza geri dönecek ve ortaklaşmacı doğamızın, bugün türlü türlü nedenlerle birbirimizden esirgediğimiz dayanışma, paylaşma, empati kurma ve birlikte savaşma niyeti ve cesareti ile stres de ölümcül olmaktan çıkacak ve fabrika ayarlarına , asli vazifesi olan canlılığı hayatta tutan ana sigortaya dönecektir. Sevgiyle…

Stresle başa çıkmak bazen kolay olmuyor, özellikle de aile sorunları, okul veya işte yaşanan başarısızlıklar üst üste geldiğinde. İnsan ister istemez kendini yorgun, sıkışmış ve umutsuz hissedebiliyor. Mesela aile içinde anlaşmazlıklar yaşandığında ya da destek göremediğinde stres daha da artıyor. Bunun üzerine okulda ya da hayatta başarısızlıklar eklenince, “ben yapamıyorum” duygusu ağır basabiliyor.Böyle zamanlarda yapılacak ilk şey, duyguları bastırmak yerine kabul etmek. Yani “evet, şu an zorlanıyorum” diyebilmek. Çünkü sorunları görmezden gelmek stresi daha da büyütüyor. Sonra küçük adımlarla başlamak önemli:Ailede bir sorun varsa, sakin bir şekilde konuşmayı denemek ya da güvendiğin birine içini açmak.Başarısızlık yaşandığında, “tamamen bittim” demek yerine, nerede hata yaptığını görmek ve bunu bir sonraki adım için ders olarak almak.Kendi başına kaldığında da biraz nefes egzersizi yapmak, yürüyüşe çıkmak ya da sevdiğin bir hobiyle uğraşmak rahatlatıcı olabiliyor.Stresi tamamen yok etmek mümkün değil ama onunla yaşamayı öğrenmek mümkün. En önemlisi de kendine şunu hatırlatmak: “Başarısızlıklar beni tanımlamaz, sadece yolumu şekillendirir.”

Stresle Nasıl Başa Çıkılır?

Bence stres hayatın kaçınılmaz bir parçası. Tamamen yok etmek mümkün değil çünkü aslında stres bizim için bir alarm sistemi gibi çalışıyor. Ama sorun şu ki çoğu zaman bu alarmı doğru yönetemiyoruz ve kendi elimizle onu büyütüyoruz.

Benim gördüğüm kadarıyla stresle başa çıkmanın en önemli yolu ondan kaçmaya çalışmak değil, onu yönetmeyi öğrenmek. Mesela geçtiğimiz yıllarda BMC Nursing dergisinde yapılan bir araştırmada, hemşirelere “Kabul ve Kararlılık Terapisi” uygulanmış. Sonuçta onların stres düzeyleri ciddi şekilde düşmüş ve psikolojik esneklikleri artmış. Yani stresle savaşmak yerine “evet ben şu an zorlanıyorum” diyebilmek, sonra da küçük adımlarla ilerlemek insana çok şey kazandırıyor.

Aynı şekilde BMC Psychology’de yayımlanan bir çalışmada, mindfulness yani anda kalma ve nefes egzersizleri yapan insanların stres algılarının düştüğü, duygularını daha iyi kontrol edebildikleri görülmüş. Açıkçası ben de kendi hayatımda kısa yürüyüşler ya da nefes çalışmaları yaptığımda farkı hissediyorum.

Bu yüzden ben stresi yönetmenin üç yolu olduğuna inanıyorum:

Kabul etmek: Bastırmak yerine “evet, şu an stresliyim” diyebilmek.

Esnek olmak: Kontrol edemediğim şeyleri bırakıp, elimden gelen küçük adımlara odaklanmak.

Zihni dinlendirmek: Nefes egzersizi, yürüyüş ya da sevdiğim uğraşlarla kendime alan açmak.

Sonuçta stres düşman değil. Onu doğru yönetebilirsek bizi yoran bir yük olmaktan çıkıp, tam tersine bizi güçlendiren bir rehbere dönüşüyor.

Şahsi düşüncem; yapılabiliyorsa hem içsel hem karşı tarafın beklentisini yükseltmemek. Bugüne kadar, stresli zamanları geride bıraktıktan sonra ve stresli ortamlardan çıktıktan sonra, ilk iş üzerinde düşünmek oldu. Düşündükten ve sorguladıktan sonra kendimde deneyimlediğim his "beklentimi karşılamadığı" oldu. Ya konuyu kendi kafamda çok yükselttim ya da benden beklenen yapabileceklerimin çok üzerinde oldu. Dolayısı ile bu girdaba düşmenin daha fazla stres yarattığını düşünüyorum. Tabi ki stres konusunu hafife almıyorum ama herkesin de aynı şekil/şekillerde bu durumla başa çıkabileceğini düşünmüyorum.

Kendin için bulduğum yöntem "beklentilerimi yükseltmemek" oldu.