Patlamalar her yerde karmaşaya yol açar. Dünya bir patlama sonucu oluştuysa, bu düzen nasıl vâr oldu?

Soruda üç adet büyük sorun var. İlk olarak "Büyük Patlama" büyük olmadığı gibi, bir patlama da değildir. Büyük Patlama ifadesi uzay-zaman dokusunun genişlemeye başladığı an için kullanılan bir metafordur.^[1] Her ne kadar ilk başta bu fikir ile dalga geçilmek için kullanılsa da daha sonra yaygınlaşmıştır.

İkinci sorun, düzen kelimesinin aşırı muğlak olması. Mesela sorunun açıklama kısmına göre bakarsak düzeni "karmaşa, kan ve revan bulunmayan şey" olarak kullanmışsınız. Böyle bakacak olursanız Büyük Patlama sırasında da Dünya'nın oluşumu sırasında da yaşamın oluşumu ve evrimleşmesi sırasında da her zaman karmaşa, kan ve revan görüyorsunuz. Bu bağlamda düzenin aslında çok küçük bir alandaki kısa süreli illüzyonlar olduğunu söyleyebiliriz.

Düzeni farklı bir şekilde de tanımlayabiliriz. Örneğin Büyük Patlama ile oluşan doğa yasalarını düzen olarak tanımlayanlar var. Ancak düzen olarak tanımlanan şey bu ise Dünya'daki patlamanın yarattığı karmaşa hâlâ düzene uyuyor. Yani patlamalar düzensizlik yaratmamış oluyor.

Daha da ileri gidersek, düzensizlik getirdiğini söylediğimiz her patlamanın aslında kendi düzenini getirdiğini söyleyebiliriz. Mesela volkan patlıyor, Dünya bu yüzden değişiyor ve volkan patlaması kendi düzenini oluşturuyor. Göktaşı bir çarpıyor, çevreyi değiştirerek kendi düzenini oluşturuyor. Görebildiğiniz gibi düzen çok muğlak bir ifade. Neyi savunmak istiyorsanız o tarafa çekebiliyorsunuz.

Son olarak sorudaki "karmaşa vs. mükemmel düzen" teması tartışmaya nesnellikten uzak, fazla duygusal bir ton katıyor. Genelde bu tartışmalarda düzen oluşması için bir bilincin gerektiği düşünülse de böyle bir zorunluluğun olmadığını da belirtmekte fayda var. Doğal süreçlerden bahsettiğimiz ve bu süreçlerin de kendiliğinden olduğunu görebildiğimiz için Tanrı gibi ek varsayımlar kullanmamıza gerek kalmıyor. Bu konuyu burada detaylıca anlatmıştım. Konu kişinin inanma ihtiyacında bitiyor.