Ortadoğu ülkeleri Ortaçağda gelişmişken neden şimdi geri kaldılar?

Bu çok geniş bir konu fakat şu şekilde özetlemeye çalışalım;

Gerçekten de 9. Yüzyıldan 12. Yüzyıla kadar islam coğrafyası bilim ve felsefe alanında inanılmaz iyi işler yapmıştır. Bunu yapabilmelerinin sebebi; antik Yunan filozoflarının eserlerinin neredeyse hepsini Arapçaya çevirmeleridir. Aristoteles, Galenos ve Platon’a hayranlık dereceleri en yüksektedir. Matematik, astronomi, tıp ve coğrafyada yaptıkları işler çok parlaktır. Avrupa garip O-T haritaları çizerken İdrisi mükemmel bir harita yapmıştır. Tabi ki bu haritayı yaparken Yunan alimi Batlamyus’tan çok etkilenmiştir. Felsefede Yunan’ların yapamayacağı bir şey olan akıl ile iman ilişkilerini incelemişlerdir.( Yunan’da iman yok) İbn-i Haldun gibi bir adam çıkmıştır ki Adam Smith, Marks gibi adamlardan aşşağı kalır yanı yoktur. Bu işlerin içinde Türkler yoktur. Genel olarak Araplar, İranlılar, Kuzey Afrika müslümanları, Süryaniler ve Yahudiler vardır. Türkler geldiğinde islam medeniyeti zaten çökmüştü.

Peki neden devam etmedi bunca parlak şey? İlk önce şunu anlayalım; bunca mükemmel gelişmeye rağmen, islam bilime öyle bir yönelmişti ki durdurabilene aşk olsun gibi bir durum yoktu. Bu işin elit bir kesim tarafından yapılıp sıradan halka inmemiş olması zaten rüzgarın tersine dönmesini her zaman hazır tutar. Ama gerilemesinin en önemli iki nedeni olarak söylenen şey;

Moğol İstilası

Moğollar askeri olarak o kadar güçlü ve barbarlardı ki girdikleri islam şehirlerinin hepsinde öldürmedikleri adam yakmadıkları kütüphane kalmamıştı. Bu da koca bir entelektüel insan ve bilgi kaynağını yok etmiştir.

Âşâri Hareketi

Kuran’ı ve vahiyi akıldan üstün tutan kesim. Gazali bunların en meşhurudur. İslamda her şeyin cevabı vardır, felsefe ve bazı bilim türleri zındık, kâfir işidir demişlerdir. Toplumun entelektüel işlerden soyutlanmasında büyük katkıları olmuştur.

Daha ayrıntılı kaynak Aydın Sayılı’nın aşağıda eklediğim makalesidir.

Avrupa Katolik kilisesi tarafından tutuluyordu herhangi birşey yapmana izin verilmiyor keşif yapman yıldızları gözlemlemen kilise yıkılanana kadar yoktu. Kilise gücü kendi elinde tutuyordu. Aynı yüzyıllarda Orta doğunun neredeyse tamamına Osmanlı hakimdi ve Osmanlı'da fikir ve düşünce özgürlüğü vardı ve İslam onları buna itiyordu (Şimdi öyle bir durumda değiller ama) Daha sonra Martin Luther (King değil) çıktı ve kiliseyi yıkılma aşamasına geldi. Artık Sanayi devrimi Ve coğrafi keşifler yoldaydı (Coğrafi keşifler daha önce başlamış olabilir emin değilim). Derken bunlar icatlar çıkartmaya başladı Kaynak lazım Hopp Afrika'dan bir sömürge bedava iş gücü ve kaynak. Onlar öyle ilerlerken Osmanlı boş durur mu ters dönüp koşmaya başladılar. Baktı Osmanlı artık ilerleme gösteremiyor onların elinde ilk silahlar var bizde hala kılıç yay. Yavaş yavaş gerilemeye başladık. Tabiki arada çıkan güzel padişahlar var ama onlarda başaramadı ataları boş durmuş onların elindeki devlet ztn yıkılma aşamasına gelmiş bu dönemde gelecek bir Abdülhamid durumu ne kadar değiştirebilirki. Ancak 20 yıl kadar ömrünü uzatmaya yetti.

Şimdi yeniden kalkınmaya çalışan devletler var ya kendi liderleri ya da dış etmenler yine onlara izin vermiyor. Örneğin İran ABD ye kafa tutmayı denedi yaptırım aldı. Ülkemizin hali ztn ortada.

Avrupa kan ve ölüler üzerine kuruludur. Ztn son dönemlerde görüyoruz Avrupa kaynak açısından çok zengin bir kıta değil o yüzden Afrika ya çökmüştü. Dünya yeniden doğuya doğru yönelmeye başladı.

^[1]