Merhaba,
sanırım sinaps ve nörondaki iletim farklarını sormuş olmalısın, öncelikle sinir hücresinin yapısını inceleyelim: Bir sinir hücresi dentrit, akson ve akson uçları kısımlarından oluşur. akson sinir hücresinin dentrit ve akson ucu arasında bulunur ve bu bölgede ranvier boğumları, schwann hücreleri ve miyelin kılıflar bulunur. Öncelikle dentrit dış çevreden gelen uyartıyı alır ve bunu aksona iletir. Aksondan akson uçlarına doğru uyartı geçer. Burada uyartının hızını etkileyen iki faktörden birincisi ranvier boğum sayısı ikinciside akson çapıdır. sinir hücreleri karşı sinirin dentriti ile diğer sinirin akson ucu arasında sinaps oluşur. Sinapslardaki iletim nöranlardaki iletime göre daha yavaştır bunun nedeni sinapslarda iletim kimyasal yolla yapılırken nöronlarda iletim elektrokimyasal yolla yapılır. Sinapslarda iletim akson ucundan dendrite doğrudur.
Burada bulunan yuvarlak yapılara da sinaptik kesecik adını veriyoruz.
Buraya impuls geldiği zaman sinaptik kesecikler içlerinde bulunan nörotransmitter maddeleri, sinaptik boşluğa bırakır.
Bu olay ekzositozla gerçekleşir.
Boşluğa yayılan nörotransmitter maddeler, bu kısımda bulunan reseptörlere bağlanır.
Böylece artık ikinci nöronda impuls oluşturulmuş olur. Ayrıca bir nöronda iletim, dendritlerden aksona doğruydu. Sinapslarda ise aksondan dentrite doğrudur. Asetilkolin, serotonin, noradrenalin, adrenalin, dopamin, histamin, glutamat nörotransmitter maddelere örnektir. Aynı zamanda bunlara nörohormon da diyoruz. Buradaki nörotransmitter maddeler reseptöre bağlanınca, bu nöron depolarizasyon haline geçer.
Yani hücre zarındaki sodyum kapıları açılır.
İmpuls iletildikten sonra, sinaptik aralıktaki nörotransmitter maddeler enzimlerle parçalanır ya da başka bir nöron tarafından geri alınır.
İmpuls geçişini engelleme ve kolaylaştırma olayları sinapslarda olur.
Akson ucuna gelen tüm impulslar diğer nörona geçmez.
Çünkü sinapslarda seçici dirençle karşılaşır.
Eğer impuls komşu hücrenin dentritine ulaştırıp iletimi devam ettirebilirse, buna kolaylaştırıcı sinaps; iletilmeyip engellenirse, buna durdurucu sinaps denir.
Durdurucu sinaps sayesinde uyarının tüm vücuda dağılması engellenir.
Bu olay impulsun belirli bir yolda ilerlemesini ve sadece hedef organa ulaşmasını sağlar.
Eğer sinapsta engelleme olmasaydı, elimize iğne batırıldığında birçok sinir uyarılacaktı ve sadece elimizi değil ayaklarımızı bile çekecektik.
Mesela hayvanlar aleminde yer alan ve bir sölenter olan hidrada sinaps yoktur. Ardı ardına nörona gelen aceleci uyarılar, impulsun kimyasal olaylarla gerçekleşmesi nedeniyle aktarımın belirli bir noktadan sonra yavaşlamasına, dolayısıyla da sinaptik iletimin yorulmasına neden olur.
Sinaptik iletimin yorulması vücudumuz için bir sigortadır.
Örneğin; epilepsi, yani sara hastasında [1][2]peş peşe gelen uyarılar nedeniyle oluşan nöbet ancak sinaptik yorulma ile sona erer.
Kaynaklar
- M. V. Clausen, et al. (2017). The Structure And Function Of The Na,K-Atpase Isoforms In Health And Disease. Frontiers in Physiology. doi: 10.3389/fphys.2017.00371. | Arşiv Bağlantısı
- Kunduz. Sinapslarda İmpuls İletimi Konu Anlatımı (Videolu), Örnek Soru Çözümü - Kunduz - Kunduz. Alındığı Tarih: 6 Eylül 2023. Alındığı Yer: Kunduz | Arşiv Bağlantısı
