Merhaba,
Mars'taki toprak aslında, bitkilerin Mars'ta hayatta kalmak için ihtiyaç duyacağı temel besin maddelerine sahip. Kızıl Gezegen'deki astronotların indiği yere bağlı olarak, doğru miktarda besin olmayabilir; bu nedenle gübrelerin toprağa dahil edilmesi gerekebilir. Böylelikle topraktaki perkloratlar suyla ayrışabilirler. Peki nedir bitkilerin ihtiyaç duyduğu bu temel bileşenler bir bakalım:
- Makro Besinler
- Mikro Besinler
Mars toprağında da bulunan Makro Besinler şunlardır:
- Oksijen (O)
- Karbon (C)
- Hidrojen (H)
- Nitrojen (N)
- Potasyum (K)
- Fosfor (P)
- Kalsiyum (Ca)
- Magnezyum (Mg)
- Sülfür (S)
Mikro Besinler ise:
- Demir (Fe)
- Manganez (Mn)
- Çinko (Zn)
- Bakır (Cu)
- Molibden (Mo)
- Bor (B)
- Klor (Cl)
NASA, Mars toprağı benzeri bir ortam simüle ederek, bitki gelişimini daha iyi anlamayı hedefliyor. Bu konuyla ilgili çalışmalar Uluslararası Uzay İstayonu'nda da yapılmaya devam ediyor. Kullanılan bitkileri ve gelişmeleri takip etmek için şu adres güncel bir şekilde makale yazmaya devam ediyor:
https://www.nasa.gov/mission_pages/station/research/news/meals_ready_to_eat
Göreceğin üzere yetiştirilen bu bitkiler mürettebatın besin kaynakları arasında.
Tabi Mars koşullarının Dünya'dan farklı olması sebebiyle; Dünya'ya düşün Güneş ışığı miktarının yarısından azı düşer ve atmosferdeki toz miktarı gelen ışık seviyesini etkiler, ozon tabakasının bulunmaması zeminin daha fazla ultraviyole radyasyona maruz kalması anlamına gelir ve mars yüzeyi her ne kadar temel bileşenleri içerse de toprak "kirliliği" (teknik olarak "regolith"), demir zengini olmakla beraber demir oksit bakımından zengindir. Bu durum bitki yetiştirmeyi güçleştiriyor; bu yüzden pek çok mars benzeri ortamlarda bitki yetiştirme deneyleri yapılıyor. Şu ana kadar ekilen besleyici bitkiler başlıca; marul, lahana, sarımsak, patates, soğan, karahindiba ile şerbetçi otu. Bu gıda maddelerinin bir çoğunun mars simüle toprağında büyüdüğü gözlemlendi. Marul ve lahana gibi karışık yeşilliklerin büyüdüğü gözlemlenirken, patates pek de iyi bir iş çıkartamamış bulunuyor. Kili andıran sümüle toprak patatesin genişleyebilmesi için fazla kalın olduğundan yeterli alanı sağlamıyor. Marul ise değişen zorlu koşullarda en iyi sonucu veren oluyor.
Öte yandan, kahve çekirdeği gibi destek maddeler eklendiği zaman büyümeye katkı sağladığı gözlemleniyor. Bu destek maddeler toprağın yeterince kabarmasını sağlayarak(perklorat etkisi) suyun köklere ulaşması için yeterli seviyeye ulaşmasına yardımcı oluyor.
Perkloratlar Mars yüzeyinin en üst tabakasında bol miktarda bulunuyor ve suyun donma noktasını belli bir oranda düşürmeye yeten bir maddedir; fakat insanlar için toksik etkiye sahip olmakla beraber, tiroit sorunlarına hatta ölüme neden olabilir. Bu durum bitki yetiştirmeyi daha tehlikeli bir hale sokuyor. Bu sebeple, perklorat sorunu çözülmesi gereken bir diğer unsur; suda çözünen bir madde olması "durulama" tekniğini kullanma konusunda avantajlı kılıyor.
Bir başka ve daha cazip yol ise metabolik bir yan ürün olarak oksijen üreten, perklorat tüketen bakterileri kullanmaktır. Bu yol, nefes alınabilir bir ortam yataratmaya elverişli olarak ciddi sağlık sorunlarının da önüne geçilebilir.
Bir başka örnek ise, bazı liken biçimlerinin deney amaçlı oluşturulan mars benzeri ortamlarda hayatta kalma yeteneği göstermiş olduğudur. Her ne kadar testlerde bazı başarılı sonuçlar alınsa da likenin büyüme hızının yavaşlığı hayatta kalma ihtimalinin olup olmayacağına yönelik sorular da doğuruyor. Likenler ve bakteriler ile ilgili yapılan çalışmaya dair teknik bir içerik okumak için:
https://www.astrobio.net/extreme-life/lichen-on-mars/
Sonuç olarak, bu sorunun net bir cavabı henüz bulunmamakla beraber umut yeşerten çalışmaların devam ediyor olduğudur.
Kaynaklar
- Yazar Yok. Earth&Amp;Space Science News. (18 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
- Yazar Yok. American Chemical Society. (18 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
- Yazar Yok. Astrobiology Magazine. (18 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
- Yazar Yok. Nasa. (18 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı
- Yazar Yok. Nasa. (18 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Bağlantı | Arşiv Bağlantısı