Karbon 14 analizi nedir, nasıl yapılır?

• Karbon-14, 14C veya radyokarbon olarak da bilinir. Karbonun bir radyoaktif izotopudur ve atomik çekirdeğinde 6 proton ve 8 nötron bulunur. Güneş ışınlarının atmosferde azot atomlarına çarpıp dönüştürmesiyle sürekli olarak oluşur ve kütle sayısı 14 olan kararsız bir karbon izotopudur. Karbon-14 atomları radyoaktiftir ve yarı ömrü 5730 yıldır.

• Karbon-14 ile yaş tayini, organik madde içeren nesnelerin yaşını belirlemek için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem, canlılar öldükten sonra vücutlarındaki karbon-14 miktarının azalmasından yararlanır. Canlılar yaşadıkları sürece atmosferden karbondioksit alır ve vücutlarındaki karbon-12 ile karbon-14 oranı sabit kalır. Ancak canlılar öldükten sonra bu oran değişir, çünkü karbon-14 radyoaktif bozunmaya uğrar ve yerine başka bir atom geçmez. Bu durumda, bir nesnedeki karbon-12 ile karbon-14 oranına bakarak ve bu değeri canlı bir organizmanınkiyle kıyaslayarak o nesnenin çevresiyle karbon alışverişi yapmayı bıraktığı zamanın hesaplanmasına imkân verir.

• Karbon-14 yöntemiyle güvenilir bir biçimde belirlenebilecek en eski tarih, yaklaşık 50.000 yıl öncesidir. Milyonlarca yıl önceki şeyleri ölçmek için ise farklı yöntemler kullanılır. Örneğin, potasyum-argon yöntemi, potasyumun radyoaktif bozunmasıyla argona dönüşmesinden yararlanır. Potasyumun yarı ömrü yaklaşık 1.3 milyar yıldır ve bu yöntemle 100.000 ila 4.5 milyar yıl arasındaki nesnelerin yaşını belirlemek mümkündür. Başka bir yöntem ise uranyum-toryum yöntemidir. Bu yöntemde, uranyumun radyoaktif bozunmasıyla toryuma dönüşmesi esas alınır. Uranyumun yarı ömrü yaklaşık 4.5 milyar yıldır ve bu yöntemle de çok eski nesnelerin yaşını belirlemek mümkündür.