Sanırım sağlık konusuyla çok yakından ilgileniyorsunuz. Belki de hemşire veya doktorsunuz. Ve anladığım kadarıyla bu konuda endişeleriniz var. Sorularınızı ilk başta görmezden geldim ama 3. Seferde ilgi alanıma denk geldiniz :)
Ve size önerim: bu konuda aktivistlik, gönüllülük veya sosyal girişim çalışması yapmayı planlıyorsanız bu konuda programlama kesinlikle işinize yarayacaktır. Python mükemmel bir başlangıç olabilir.
Sorunuzun cevabına gelirsek;
Öncelikle dünyada şuanda Moleküler Biyoloji alanında devasa startuplar. Şuanda Moleküler Biyoloji, Yapay zeka, Biyoteknoloji ve genetik, Uzay Kolonizasyonu, Metaverse, ve blokzinciri alanında milyar dolarlık startuplar başı çekiyor. Bunların çoğu silikon vadisi startupları ama ara ara Şangay ve Tokyo da da böyle şirketler çıkabiliyor.
En büyük yatırımlar ise Samsun, Google, Meta gibi teknoloji devlerin geliyor. Bu şirketler genelde Venture Capital dediğimiz risk sermayesi ile kuruluyorlar. Yani halihazırda sermaye sahibi değiller. Kuruluş öncesi hisse satışı ile sermaye topluyorlar. Hatta bazıları ICO ile merkeziyetsiz bir yönetim ve finans anlayışı izleyebiliyorlar. [1]
Bu şirketler ya sıfırdan bir teknoloji geliştirmeyi ya da halihazırda kanıtlanmış bir teknolojiyi finanse etmeyi amaçlıyor.
Ancak dediğim gibi bunlar hâlâ Startup. Hatta çoğu kuluçka halinde. Milyonlarca dolar yatırım almış olup hâlâ kuluçka döneminde olanlar var.
Yapay zeka ve moleküler biyoloji (dolayısıyla tıbbın) ilişkisini anlamak için önce birbirlerinden nasıl etkilendiklerine bakalım.
Basit bir örnekle başlayalım. Mendel geneteğinden bildiğimiz gibi bezelye gibi bazı bitkiler resesif (çekinik) ve dominant (baskın) genler ile genotip ve fenotip oluşturuyor. Ama Mendel genetiğinden pek çok sapma var. Örneğin bağlı genler (aynı kromozom üzerinde olanlar), kodominant (eş baskınlık), Multi alellik (örneğin yalnızca A,a geni değil B,b C,c gibi birden fazla gen. Çok allelik) ve benzeri. Bunlardan bizi en çok ilgilendiren bağlı genler. Örneğin bir genin A olması durumunda diğer bir gen b olmak zorunda kalabiliyor. Yani siz tütün bitkisine ateş böceğinin genlerini eklemeye çalışırken (ki böyle bir durumda milyonlarca, milyarlarca gen arasından bağlı olma sorunu çıkarmadan gen değiştirmek, eklemek, silmek çok zor) çok dikkatli olmanız lazım. Örneğin Crispr gibi çalışmalarda bunu görebiliyoruz. Bu bir geni düzeltirken yüz tanesini bozmak demek. Bu yüzden bağlı genleri Yapay zeka ile tespit edip olası kombinasyonları hesaplıyoruz. Okuyucularımızın kafası çok karıştıysa buraya kadar herşeyin 8. Sınıf ve 10. Sınıf konuları olduğunu hatırlatmakta fayda var.
Bu olayı kavramamız için çok önemli. Yapay zeka bu şekilde Start up karın pek çok sorununa inovatif (yenilikçi) çözümler sağlıyor. Bu da girişimleri deneme yanılma yerine öngörme adımları ile hızlanmalarını sağlıyor.
Harari HomoDeus kitabında bize geleceğin sağlık sistemi ile ilgili biraz bilgi veriyor. [2] Gelecekte pek çok rahatsızlığımız için evden çıkmamıza bile gerek olmayabilir. örneğin şuanda bile chatgpt çok iyi düzeyde teşhis koyabiliyor. Reflü, sinuzit gibi basit rahatsızlıklar kişiye fiziksel olarak müdahale edilmeden de teşhislenebilir. Sonra size verilen reçete ile ilacınızı evinize getirirler (Yemeksepetinin eczane hali).
Ayrıca hastalıkların tedavisinde ve teşhisinde yapay zeka hayati bir öneme sahip. Bir doktor sürekli olarak benzer örüntüleri (örneğin kanser şüphesi veren durumları) tanıması gerekir. Bir doktor kaç adet örüntüyü aklında tutabilir bir Yapay zeka için bu sayı net olarak sınırsızdır çünkü Yapay zeka ikili sayma sistemi sayesinde pek çok veriyi sıkıştırarak zihinde tutabilir ve ayrıca Yapay zeka insanları gibi yanılmaz çünkü kullandığım matematiksel formüller sayesinde neredeyse hiçbir zaman yanılmayarak en doğru teşhisi insan doktorlardan çok daha iyi bir şekilde koyabilir. bununla beraber gelecekte ameliyatlara insan doktorların bile girmesine gerek kalmayabilir. çünkü robot kollar ve robotik teknolojisi sayesinde tamamen robotlaşmış hastanelerde Yapay zeka en basit ameliyatlardan en karmaşık ameliyatlara kadar size yardımcı olabilir ve şu anda dünyanın pek çok üniversitesinde tıp fakültelerinde bu sistemin hali hazırda kullanıldığını bilmeniz gerekiyor. metaverse ve arttırılmış gerçeklik gibi alanların birleştirilmesi sayesinde Doktor adayları son derece gerçekçi ortamlarda en karmaşık ameliyatları yapabiliyorlar işte tüm bunlar sağlık sisteminin nereye evrileceğinin bir göstergesi.
Bununla beraber hazır girmişken konuya; daha önce sorduğunuz sorular da hafiften cevaplar vermek istiyorum. öncelikle şu anda sizin de bildiğiniz üzere dünyada tahminen 2 milyardan fazla insan kelimenin tam anlamıyla sağlık hizmetlerine ulaşamamakta. bu son derece korkunç bir rakam ve gerçekten de çok düşündürücü. eğer sorularınızdan biri bu teknolojilerin bu insanlara bir umut olacağı yönünde ise evet bu kesinlikle mümkündür. fakat bu sistemin bütün insanlar için kullanılabilmesini sağlanmanın en önemli ilk adamı öncelikle bu insanların internete erişimini sağlamaktır. çünkü bugün küresel ekonomimiz dahi internet ve teknoloji üzerine kuruluysa bu insanlara öncelikle interneti vermeniz gerektiği anlamına geliyor bu. en temel haklardan birisi olduğu kanısına vardığım internete bağlanma hakkı kesinlikle bu yüzyıl içerisinde dünyayı modern nimetlerden yararlananlar ve yararlanamayanlar olarak ikiye bölecek. dediğim gibi öncelikle insanları internete ve en basit teknolojik araçlara örneğin bilgisayar tablet telefon televizyon gibi araçlara ulaşmasını sağlamalıyız. daha sonra bu tür teknolojilerin sosyal girişimler yoluyla insanlara ulaştırılması tartışmalıyız çünkü inanın bu girişimlerin dünyadaki tüm insanlara ulaştırılması eğer gerekli altyapılar varsa inanılmaz kolay olacaktır. çok az bir uğraşla çok daha harika çok daha verimli sağlık sistemleri kurabiliriz. Ama eğer altyapımız yoksa ki bugün pek çok ülkede durum bu şekilde ne yazık ki. o zaman kara kara düşünmemiz lazım.
Kaynaklar
- M. Ergen. (2015). Girişimci Kapital: Silikon Vadisi Tarihi Ve Startup Ekonomisi. ISBN: 9786055250409. Yayınevi: Koç Üniversitesi Yayınları.
- Y. N. Harari. (2017). Homo Deus. ISBN: 9783406704017.
