Farklı inançlarda tufan hikayesi gerçekten var mı? Varsa bunun nedeni nedir?

Evet, birçok farklı kültürde Tufan Miti bulunmaktadır. Sümer, Hint, Yunan, Türk mitolojileri ve İbrahimî dinlerdeki anlatılar bunlardan bazılarıdır. Temelde aynı noktalara değinilse de hemen hemen hepsi hikaye, zaman ve karakterler bakımından farklılık gösterir. Örneğin en eski ve en çok alımlanan tufan anlatısına sahip Sümerler'de başkarakter Utnapiştim (Ziusundra), Yunan'da Deukalion, İskandinav'da Odin, Villi ve Ve, Hint mitinde Manu ve İbrahimî dinlerde Nuh peygamberdir.^[1]

Gelgelelim bunun nedenine. Bu anlatıların ortak özellikleri, Tanrısal güçlerin yarattığı tufanlardan sonra eski düzenin yıkıldığı, yerine yeni bir düzenin inşa edildiği görülmektedir.

Bunların yanı sıra suyun tufan mitlerindeki rolü iki yönlüdür: Yok edici ve arındırıcı su, bu mitlerde bir yandan neredeyse tüm insanlığı yok etmekte ve tüm canlı yaşamını tehdit etmektedir. Öte yandan su, arındırıcı etkisi ve tufan mitlerinde günahkarlığa batmış dünyanın ve insanların bu günahlarından arındırılması rolünü üstlenmesi bakımından bu mitlerde önemli bir metafor olarak yer almaktadır. Bununla birlikte, günahkâr insanların toplu bir şekilde cezalandırılması ile ilgili tufan mitlerinin sudan başka şekillerde meydana geldiği de görülmekledir. Ateş, buz, kül gibi faktörler de tanrıların günahkâr insanları cezalandırmak için yarattıkları yıkım mitlerinde kendilerine yer bulmaktadırlar.

Dünyanın farklı bölgelerinde yaşayan farklı kültürlerin bu denli birbirine benzeyen hikayeler anlatması, bir teoriye göre aynı yerden kaynaklanmaları veya benzer olaylardan ilham almaları nedeniyle değil, bilinçaltı düzeyde her insan beyninin dünyayı tamamen aynı şekilde anlamlandırması nedeniyle birbirine benzediğini öne sürüyor.

Bu teoriyi ortaya atan Jung, mitlerin insan zihinsel süreçlerini ifade etmek için evrensel semboller olduğunu savunmuştur. Ona göre, tanrılar ve ruhlar, insanların kolektif bilinçaltında ortak olan arketipik temaları temsil eder. Jung'a göre, mitler, insanların evreni ve kendi iç dünyalarını anlamalarına yardımcı olan evrensel bir dil kullanarak karmaşık psikolojik süreçleri ifade eder.

Sonuç olarak diğer birçok mitolojik anlatılar gibi tufan efsaneleri de farklı coğrafyalardaki kültürlerin topluluklarını korumak, bir anlam bulmak ve kendi varoluşlarını ve/veya düzenlerini ahlaki ve dinî açılardan dizginlemek için uydurulan hikayeleri yansıtır.

Tufan; ingilizce ‘great flood’ ya da ‘ deluge myth’ ya da ‘ flood myth’ birçok kültürde yer edinmiş, temelinde Tanrının insanoğlunu cezalandırmak için yerküreyi sular altında bırakması konusunu işlemiş bir mittir.

Incili oluşturan 5 kitaptan ilki olan Genesis yani yaratılış kitabındaki anlatıya göre Tanrı yozlaşmış insanları tufan ile cezalandırmak ister. Fakat Nuh Tanrının nezdinde iyi bir insan olduğu için Tanrı öncesinde kendisine haber verir ve tufan felaketi meydana geldiğinde Nuh’u ve ailesini kurtaracağına söz verir. Tanrının talimatları ile Nuh bir gemi yapar(ark), kendi çocukları ve çocuklarının eşleri ile her canlıdan biri erkek biri dişi olmak üzere bir çifti gemisine alır. Bundan sonra canlılığın devamını bu gemidekiler sağlayacaktır.

Anlatının devamında gemi Ağrı Dağı'na demir atıyor ve Nuh orada yakılan hayvanların sunulduğu bir tapınak inşa ediyor. Artık bundan sonra tapınakta Tanrı adına kurbanlar verilecek ve Tanrı da insanlığa bir daha böyle bir felakat göndermeyecek. Tanrı kendi verdiği sözü temsilen gökyüzünde bir gök kuşağı oluşturur ardından yaratılışta verdiği emirleri tekrarlar ama önemli iki fark vardır; ilki insanlar artık birbirlerini öldürmeyecek ve ikincisi insanlar hayvanları öldürebilir ve etlerini yiyebilir.

Sümerlerdeki yaratılış destanına göre tanrılar insanları toprakları işlemeler, sürüleri gütmeleri ve kendilerine ibadet etmeleri için çamurdan yarattı. Bu efsaneye göre incilden farklı olarak tanrılar bir nedenden ötürü insanları cezalandırmak adına tufan felaketi yolluyor insanoğlunun üzerine. Bir tanrı olan Enki (Akadlardaki Ea tanrısı) bu kararı eleştiriyor ve iyi bir insan olan Ziusudra'yı önceden uyarıyor ve bir gemi yapması için talimat veriyor. Talimatları yerine getiren Ziusudra felaketten kurtuluyor daha sonra Anu ve Enlil isimli tanrılara secde ediyor ardından tanrılar tarafından kendisine ölümsüzlük veriliyor.

Yine Mezopotamya mitlerinden biri olan Gılgamış destanında da bunlara benzer anlatılar mevcut. Burada da Utnapiştim ve karısı tufandan tanrıların yardımı ile gemi vasıtasıyla kurtuluyor ve gemide kendilerinden başka hayvanlar da mevcut ve bu şekilde canlılığın geleceği kurtarılıyor. Nihayetinde de Utnapiştim ve karısı tanrılar Tarafından birer Tanrıya dönüştürülüyor.

Yine Akadca dilinde Babil döneminde yazılmış Atra-Hasis destanında neredeyse konu aynı şekliyle işlenmiş.

Mezopotamya'dan çıkıp Yunanlara bakalım. Benzer bir anlatıyı Yunan efsanelerinde de görüyoruz. Insanların yaratıcısı olan Prometeus’us oğlu olan Deucalion, Zeus’un dünyaya gönderdiği tufan lanetinden eşi ile birlikte bir gemi ile kurtuluyor ve bu gemi Parnassos dağına varıyor.

Yunanlılar’dan Hindistana geçelim. Burada da büyük tufandan kurtulan biri var ve ismi Manu. ‘Shatapatha Brahmana’ da yer alan hikayeye göre, Manu zamanında bir balığa yardım etmiştir ve tufan esnasında balık Manu’ya gemi yapmasını salık verecektir. Tufan meydana geldiğinde ise Manu gemiyi bir halatla balığın boynuzuna bağlar ve balık Manu ve gemiyi kurtarır. Daha sonra kurban etme maksadıyla Manu suya tereyağı ve süt döker. Bir yıl sonra sudan kendisine ‘’Manu’nun kızı’’ diyen bir kadın çıkar ve insanlığın geleceği bu ikili tarafından kurtarılmış olur.

Aztek inancında da tufan şu şekilde yer almıştır; Aztekler günümüzdeki dünyadan önce dört tane daha dünyanın var olmuş olduğuna inanır. Dördüncü dünyanın sonunu da 52 yıl süren bir tufan felaketi getirmiştir ve yine bir kadın ve erkek hayatta kalmıştır.^[1]

Şimdi sorunuza dönelim. Evet, tufan sayısız kültürlerde defalarca benzer şekilde işlenmiş.^[2] Ve farklı versiyonlarda farklı modifikasyonlar görüyoruz. Örneğin İncildeki versiyonu muhtemelen Mezopotamya uygarlıklarında daha önceden yazılı halde bulunan bu mitin tek tanrılı versiyonu ve suçlunun ve cezalandırılması gerekenin insan olduğu bir versiyon. Muhtemelen aynı hikaye inananlar için ders niteliğinde veyahut bir gözdağı verme kaygısıyla yeniden işlenmiş.

Peki neden bu hikaye defalarca kez farklı bölgelerde anlatılagelmiş? Zamanın da bütün insanlığı etkileyebilecek ve İncilde ‘’Nuh'un yaşamının altı yüzüncü yılında, ikinci ayda, ayın on yedinci gününde, o gün büyük okyanusların bütün pınarları fışkırdı ve göklerin pencereleri açıldı.’’ şeklinde bahsedilen devasa bir su taşkını olmuş olabilir mi? Burada sözü bilime bırakalım.

Linkini eklediğim yazıda bahsi geçen bilim adamlarının açıklamalarına göre global ölçekte böyle bir su taşkını hiçbir zaman olmamış. Efsanede anlatılana göre bütün dağları su altında bırakabilecek kadar su kütlesi dünyamızda bulunmuyor. İncilde anlatıldığı gibi cennetin pencereleri birden açılsaydı bile ve atmosferin tamamı suya dönüşüp yağmur olarak yeryüzüne düşmüş olsaydı bile en fazla su seviyesi 1 inç(2,5 cm) yükselirdi.

Başka açıdan yaklaşacak olursak eğer bütün buzullar eriseydi su seviyesi 60 metre yükselirdi ayrıca dünya yüzeyinin 2 kilometrelik kabuk kısmındaki bütün sular eriseydi bile su ancak 180 metre yükselirdi. Dünya üzerinde 180 metre üzerinde neredeyse sayısız şehir merkezi olduğu ve Everest Tepesi'nin yüksekliğini düşünürsek, bu veriler ışığında mitlerde anlatıldığı gibi global ölçekte bir su taşkını olması pek mümkün görünmüyor.

Bu durumda global yerine daha lokal olaylara yönelmemiz gerekiyor. Tarihçilere göre İncil'deki tufan hikayesi milattan önce 800-500 yıllar arasında daha önceki hikayelerden revize edilerek yazılmış. Sümerlerdeki parçaların ise milattan önce üçüncü milenyumda yazıldığı düşünülüyor. O halde o dönemlerde ve o bölgede meydana gelmiş olabilecek olası doğa olayları üzerine düşünmemiz gerekiyor.

Araştırmacıların bir hipotezine göre günümüzden 7500 yıl önce o zamanlar için bir göl olan karadenize, jeolojik süreçlerin bir sonucu olarak akdenizin akmaya başladığı düşünülüyor ve bunun sonucunda karadeniz günümüzdeki halini almış oluyor.(Black Sea deluge hypothesis). Ve bu da o bölgede yaşayan insanları için doğal afet statüsünde su taşkınlarına maruz bırakmış olabilir. Ve yine hipoteze göre zaten o dönemde bilinen dünyadaki neredeyse bütün insanlar o bölgede yaşıyordu. Olay yaşandıktan sonra birilerinin bu dehşet verici ve o güne kadar görülmemiş böyle bir felaketi başka yerlere gidip anlatması kadar (mesela mezopotamya) doğal bir şey olamaz sanırım. Bu hipoteze göre tarihte ilk mezopotamyada karşılaşılan bu metinlerin, meydana gelmiş olması olası bu olayın nesilden nesile aktarılmış versiyonu olduğu düşünülüyor.^[3]

Eğer böyle bir olay hakikaten yaşanmışsa insanların bir şeyleri nasıl hikayeleştirdiği ya da egzajere ettiği, kulaktan kulağa dolaşan bilgilerin nasıl tahrife uğradığı ; toplumların otoritenin kırbacını, toplumsal erdemleri veya ahlaksızlığın ve itaatsizliğin nasıl bir tepki ile karşılanacağını göstermek için hikayeler anlatmayı sevdiklerini biliyoruz.

öncelikle evet birçok farklı inançta tufan hikayesi veya en azından benzer hikayelere rastlamak kolay. peki tufan hikayesi neden ortaya çıkmıştır. bunun nedenini felsefi bi açıdan ele almak istiyorum.

dini olsun veya olmasın bu tür hikayeler bir ihtiyaçtan ortaya çıkar. Ve hikaye de bu ihtiyacı karşılar. örnek verecek olursak, insanın başlangıcı bilme ihtiyacını tanrı inancı karşılar veya insanın ne olacağını bilme ihtiyacını "Öte dünya, Ahiret" inancı karşılar. bu açıdan bakmak size hikayelerin, efsanelerin ortaya niçin çıktığını gösterir.

tufan hikayesine geri dönersek, kanımca bu hikaye ise insanın bir gün olmasını beklediği "İlahi adalet" ihtiyacından ortaya çıkmıştır. Kötülüklerle dolu olan dünyamızda bir gün Tanrının kötüleri ilahi bir biçimde cezalandıracağı inanışıdır özünde.

farklı inançlarda benzer hikayelerin olmasının nedeni ise yüce bir güçten beklenilen adaletin bütün ırklarda ve toplumlarda aynı olmasıdır. Her dini inanış bir tanrıya ihtiyaç duymayabilir ancak kötülüklerle dolu olan bir dünyada ilahi bir adalete her inanış ihtiyaç duyar. bunun karşılığını neredeyse hepsinde görüyoruz.

unutmayın inanışlar insanların ihtiyaçların^[1]ı karşılamak için ortaya çıkar ve yeni ihtiyaçlar ortaya çıktığı sürece yeni inanışlar, hikayeler ve efsaneler de ortaya çıkacaktır.