E= mc2 formülü nasıl geliştirildi? Işık hızı sabitken neden karesi alındı?
Einstein'ın bilinen formülü (e=m x c2)'nde c2 yi anlamaya çalışıyorum. Her yerde ışık hızının karesinin bir sabit olduğunu ve formülün kütle ile enerjinin aynı olduğunu söylediğini görüyorum. Peki ışık hızı da belirli bir sabit değil mi? Neden ışık hızının karesi alınmıştır?
Einstein'ın Görelilik Kuramı'na göre m kütleli bir maddenin kinetik enerjisi E= 1/2 mv² ile değil E=(mc²/(sqrt(1-(v²/c²)))) ifadesiyle verilecektir. Burada v maddenin hızı, c ışık hızıdır.
Maddenin hızı ışık hızına yaklaştığında payda da 0'a yaklaşır dolayısıyla kütlesi olan hiçbir cisim ışık hızına ulaşmaz. Aynı şekilde eğer ki maddenin hızı yoksa, durgun haldeyse kütlesi ile ışık hızının karesinin çarpımı doğrudan enerjiyi verir (E=mc²).
Bütün bunlar dolaylı olarak hız ve zaman dediğimiz kavramların mutlak değil "göreli" olmasının bir sonucudur.
Tüm Reklamları Kapat
Formüllerde Işık hızı yerine karesinin kullanılması temelinde Lorentz Dönüşümleri'nden gelir. Fakat epey matematik içerdiğinden burada aktarmak pek kolay olmayacaktır. Bu yüzden daha fazlası için mutlaka Lorentz Dönüşümleri'ne bakmalısınız.
193 görüntülenme
Kaynaklar
R. P. Feynman. (2005). Six Not-So-Easy Pieces: Einstein's Relativity, Symmetry, And Space-Time. ISBN: 9780465023936. Yayınevi: Basic Books.
Şöyle düşünün: Elimizde diye bir kütle olsun ve üzerine gibi bir kuvvet uygulanıyor olsun. Bu kuvvet uygulanmaya devam ettikçe, kütlenin sahip olduğu enerji () de artacaktır; dolayısıyla cismin hızı () da artacaktır. Ama ışık hızı () mutlak hız sabiti olduğu için, cismin hızı asla ışık hızını aşamaz; ona sadece asimptotik olarak yaklaşabilir.
Bu durumda elimizde şu var:
Tüm Reklamları Kapat
Burada sol tarafta enerjinin zamana göre değişimi var. Bu, tanımsal olarak kuvvet ile hızın çarpımı olarak tanımlanır. Bunu anlamakta zorlanıyorsanız, güç () tanımını düşünün: . Enerji de gücün zamana göre türevi: . Dolayısıyla yukarıdaki denklemin anlamını görebilirsiniz.
Kuvvet, , yani olduğu için, yukarıdaki formülü şuna çevirebiliriz:
Klasik hızlardan relativistik hızlara çıkıldığında kütle de değişmeye başlayacağı için (bkz: göreli kütle), burada kütleyi sabit olarak değerlendiremiyoruz. Dolayısıyla zincirleme türev almamız gerekiyor:
Tüm Reklamları Kapat
Burada bağımsız değişken zaman. Bir diğer deyişle, kütle de zamana göre değişiyor (yani ), hız da zamana göre değişiyor (yani ).
Ancak bizim bulmak istediğimiz şey, kütlenin enerjisi değişirken, kütlenin kendisinin nasıl değiştiğini bulmak. Yani zamanı değil, enerjiyi bağımsız değişken almak istiyoruz. Bunu yaptığımızda, zaman da enerjiye göre değişiyor olacak (yani ), kütle de enerjiye göre değişiyor olacak (yani ), hız da zamana göre değişiyor olacak (yani ).
Bunu yapmak için, son denklemimizi ile çarpmamız gerekiyor. Bunu yaptığımızda, şunu elde ediyoruz:
Bunu sadeleştirirsek:
Kütlenin enerjiye göre değişimini sola alacak olursak:
Son olarak bir de limit işlemi yapmamız gerekiyor. Enerjimiz sonsuza doğru giderken, yani hızımız yukarıdaki gibi ışık hızına yakınsarken neler olduğunu görmek istiyoruz.
Tüm Reklamları Kapat
Burada basit bir numara şu: En sağdaki terimine dikkat edin. Hızın enerjiye göre değişimi... Ama eğer ki hız, ona ne kadar enerji verirsek verelim bir noktadan sonra ışık hızına yakınsayıp da ona hiçbir zaman erişemiyorsa (asimptotik konverjans bu demek zaten), o zaman enerji sonsuza doğru giderken, hızın enerjiye göre değişimi de sıfıra gidiyor demektir. Bir diğer deyişle, enerji vermeye devam etmenize rağmen hızı değiştiremiyorsunuz demektir (değiştirseniz, ışık hızını aşardınız).
Bu nedenle limitimizde o en sağdaki terimi sıfır alabiliyoruz. Hızımız da ışık hızına yakınsıyor:
Tüm Reklamları Kapat
İşte... Denklemimiz, birim enerji başına kütlenin ile orantılı olarak büyüdüğünü gösteriyor.
Yani sorunuza cevaben: formülündeki kısmı, zincirleme türev alırken iki tane hız değişkeninin yan yana gelmesinden kaynaklanıyor ve sonra hızın ışık hızına yakınsarkenki limitini aldığımızda, de 'ye dönüşüyor ve doğmuş oluyor.
429 görüntülenme
Bu cevabın içeriği ve doğruluğu, Evrim Ağacı editörleri tarafından kontrol edilmiş ve onaylanmıştır.
26
Şikayet
Et
Mantık Hatası
0
Paylaş
Alıntıla
Alıntıları Göster
Daha Fazla Cevap Göster
Cevap Ver
Giriş Yap ve Cevap Ver
Evrim Ağacı Soru & Cevap Platformu, Türkiye'deki bilimseverler tarafından kolektif ve öz
denetime dayalı bir şekilde sürdürülen, özgür bir ortamdır. Evrim Ağacı tarafından
yayınlanan
makalelerin aksine, bu platforma girilen soru ve cevapların içeriği veya gerçek/doğru
olup
olmadıkları Evrim Ağacı yönetimi tarafından denetlenmemektedir. Evrim Ağacı, bu
platformda
yayınlanan cevapları herhangi bir şekilde desteklememekte veya doğruluğunu garanti
etmemektedir. Doğru olmadığını düşündüğünüz cevapları, size sunulan denetim araçlarıyla
işaretleyebilir, daha doğru olan cevapları kaynaklarıyla girebilir ve oylama araçlarıyla
platformun daha güvenilir bir ortama evrimleşmesine katkı sağlayabilirsiniz.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim
Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç
katın.
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
2024'te Türkiye'de bilim kültürünü birlikte büyütelim. Evrim Ağacı'na destek olun!
Bu yıl sayfamızda gezdiniz.
2024 yılında da Evrim Ağacı, bilimin ulaşmadığı hiçbir köşe bırakmamak için çalışmaya devam edecek. Ancak bu hedefe ulaşabilmek için sizin gibi bilimseverlerin desteğine ihtiyacımız var. Hiçbir dış kaynağın desteği olmadan, neredeyse tamamen sizlerin katkılarıyla yola devam ediyoruz. Siz de Türkiye'nin bilim alanında öncü olmasına yardımcı olabilirsiniz. Tek seferlik destek olun veya daha iyisi, aylık destekçilerimiz
arasına şimdi katılın.
“İnsan, bütün kibriyle, üstün bir yaratıcının müdahalesine layık olduğuna inanır. Daha alçakgönüllü ve bence daha doğru olan ise, insanın hayvanlardan yaratıldığıdır.” Charles Darwin
Bilim İçin 30 Saniyeniz Var mı?
Evrim Ağacı, tamamen okur ve izleyen
desteğiyle sürdürülen, bağımsız bir bilim oluşumu.
Ücretsiz bir Evrim Ağacı üyeliği oluşturmanın çok sayıda
avantajından
biri, sitedeki reklamları %50 oranında azaltmak (destekçilerimiz arasına katılarak
reklamların %100'ünü kapatabilirsiniz). Evrim Ağacı'nda geçirdiğiniz zamanı
zenginleştirmek için, sadece 30 saniyenizi ayırarak üye olun (üyeyseniz, giriş
yapmanızı tavsiye ederiz).