Dmitri Mendeleyev periyodik tabloyu rüyasında mı gördü?

Böyle bir şeyi bağımsız olarak doğrulamak imkansız olsa da, evet, Dimitri Mendeleev'in kendi iddiası bu yönde. Günlüğünde şöyle yazıyor:^[1]

Rüyamda, tüm elementlerin gerektiği gibi yerine oturduğu bir tablo gördüm. Uyandığımda bunu hemen bir kâğıda yazdım.

O kağıt da şu:

Yalnız görebileceğiniz gibi, Mendeleev'in rüyasından sonra aldığı notlar gerçek bir "tablo"ya karşılık gelmiyor. Tablolaştırma çok sonra mümkün oluyor. Ayrıca Mendeleev zaten bu tür bir keşfin eşiğindeydi; yani bu konuya hiç kafa yormazken birdenbire rüyasında böyle bir keşif yapmadı. Paul Strathern bunu şöyle anlatıyor:

Mendeleyev'in gözleri bir kez daha artan atom ağırlıkları çizgisi boyunca ilerlerken, aniden nabzını hızlandıran bir şey fark etti. Bazı benzer özellikler, elementlerde düzenli sayısal aralıklarla tekrarlanıyor gibi görünüyordu. Burada bir şey vardı! Ama ne vardı? Aralıklardan birkaçı belli bir düzenlilikle başlıyordu, ama sonra örüntü sönüyor gibiydi. Buna rağmen Mendeleyev, kısa süre içinde, büyük bir buluşun eşiğinde olduğuna ikna oldu. Bir yerlerde kesin bir düzen vardı ama o bunu tam olarak kavrayamıyordu... Bir an için yorgunluğa yenik düşen Mendeleyev öne doğru eğildi ve tüylü başını kollarının üzerine koydu. Neredeyse hemen uykuya daldı ve bir rüya gördü.

Böyle bir durumdayken görülen rüyanın bilgilendirici olması çok da şaşırtıcı değil. Beyin, uyku sırasında gün içerisinde düşünülen ve öğrenilen şeyleri derlerken, bilinçdışı bir şekilde yeni keşiflere kapı aralayabilir. Bu, keşfin ana metodu olabilecek kadar güvenli ve istikrarlı bir yöntem elbette değil; ama milyonlarca araştırmacı ve düşünürden ufak bir kısmının keşiflerinin çok daha ufak bir kısmının bu şekilde gelmesi istatistiki ve bilimsel anlamda o kadar da şaşırtıcı değil.

Mesela benzen molekülünün halka yapısı da çok benzer bir şekilde keşfedildi:^[2]

Kekulé burada teorinin yaratılışından bahsetmiştir. Benzen molekülünün halka şeklini, kendi kuyruğunu yakalayan bir yılanın hayalini kurduktan sonra keşfettiğini söyledi (bu, Ouroboros veya Sonsuz düğüm olarak bilinen birçok eski kültürde yaygın bir semboldür). Bu vizyonun kendisine, karbon-karbon bağlarının doğasını yıllarca inceledikten sonra geldiğini söyledi.