Dişler soğuğu nasıl algılar?

Uluslararası bir araştırma grubu yakın zamanlarda Science Advances’ta yayımladıkları bir makalede, dişlerin sıcağı ve soğuğu algılamasını sağlayan mekanizmaları açıklığa kavuşturduklarını açıkladılar.

Hücre zarlarında fiziksel ya da kimyasal uyaranlara tepki veren proteinlerden oluşan iyon kanalları bulunur. İyon kanallarındaki proteinler biçim değiştirerek gözenekli ya da gözeneksiz bir yapıya bürünür. İyon kanallarının açılıp kapanması, hücrenin çevresiyle iyon alışverişi yapmasına sebep olur. Böylece bir hücreden diğerine aktarılan elektrik sinyalleri ortaya çıkar. Araştırmacıların elde ettiği sonuçlar, odontoblast türü diş hücrelerinin ısıya duyarlı iyon kanallarıyla soğuğu algılayıp beyne sinyaller gitmesini sağladığını gösteriyor.

Sağlıklı bir dişin en dışında sert mine katmanı, minenin içinde de görece biraz daha yumuşak olan dentin katmanı bulunur. Dişin iç kısmında ise diş özü olarak adlandırılan diş hücrelerinin, sinirlerin ve kan damarlarının yer aldığı kısım vardır. Odontoblastlar diş özünün en dış kısmında bulunur. Elde edilen sonuçlar odontoblastlardaki TRPC5 adlı iyon kanallarının dişlerin soğuğu algılamasında rol aldığını gösteriyor.

Araştırmacılar TRPC5 adlı iyon kanallarının soğuğa karşı aşırı duyarlı olduğunu on beş yıl önce tespit etmişler. Ancak o sıralarda bu iyon kanallarının vücudun hangi bölgesinde aktif olduğu bilinmiyormuş. İlk olarak bu iyon kanallarının derinin soğuğu algılamasında işe yaradığını düşünmüşler ancak deneyler bu düşünceyi doğrulamamış. Daha sonra da ısıya duyarlı olduğu bilinen bir diğer dokuya yani dişlere odaklanmışlar.

Araştırmacılar, TRPC5 proteinlerinin dişlerin soğuğu algılamasında aktif rol alıp almadığını belirlemek için fareler üzerinde deneyler yapmışlar. Normal farelerin dişleri soğuk çözeltilere maruz bırakıldığında sinir hücrelerinin etkinleşip beyne elektrik sinyalleri ilettiği tespit edilmiş. Ancak aynı deneyler, TRPC5 proteinlerinden yoksun ya da TRCP5 kanallarını tıkayan kimyasal maddelere maruz bırakılmış farelerle tekrarlandığındaysa hiçbir sinirsel etkinlik gözlemlenmemiş.

Araştırma ekibinin lideri Prof. Dr. David Clapham, elde edilen sonuçların dişleri soğuğa karşı aşırı duyarlı insanlar için tedaviler geliştirmekte kullanılabileceğini belirtiyor.