Cinsiyetler nasıl türedi? Nasıl ve neden iki cinsiyet var?

Cinsiyetleri geriye doğru Evrim Ağacı üzerinde takip ettiğimizde vardığımız yer, günümüzden 1200 milyon yıl önce, yani 1.2 milyar yıl önce Proterozoik Zaman'da yaşamış olan bir tek hücreli, ökaryotik canlıya ulaşmaktayız. Bu canlı, eşeyli üremenin de ilk olarak evrimleştiği ökaryotlardandır. Günümüzde, bu türün spesifik olarak hangi tür olduğunu, yani tür ismini ne yazık ki bilemiyoruz. Ancak gerek moleküler saat ile, gerekse de diğer genetik ve morfolojik yöntemlerle yapılan kapsamlı analizler, bize bu canlının yaşadığı aralığı ve evrimsel biyolojinin güçlü öngörü becerisi ışığında nasıl bir canlı olması gerektiğini göstermektedir. Farklı türler üzerinde yapılan analizler, cinsiyetlerin evriminin 800 milyon yıl kadar sürmüş olabileceğini, yani günümüzden 2 milyar yıl öncesinde bu evrimin başlamış olabileceğini göstermektedir. Yapılan fosil araştırmalarıyla, bu türlere ulaşabileceğimizi umuyoruz.

Mitozdan mayozun evrimleşmeye başlamasıyla birlikte, cinsiyetler de evrimleşmeye başlamıştır. Burada, bir nevi karşılıklı evrim söz konusudur; zira cinsiyetler oluşup birbirlerinden farklılaştıkça, bu özelliklerin yavrulara düzgün ve verimli bir şekilde aktarılabilmesi için yöntemlerin de evrimleşmesi gerekmiştir. Mayoz bölünmenin evrimleşmesinin en önemli katkısı, mayozun önceden sözünü ettiğimiz avantajlarının yanı sıra, cinsiyetlere sahip olmanın kattığı avantajların genetik olarak gelecek nesillere, ayrı cinsiyet hatları üzerinden aktarılabilmesidir.

Cinsiyetlerin evrimleşmesinin nedeni o, çeşitliliğin arttırılmasına olan katkısıdır. Gerçekten de, cinsiyetlere sahip türlerde, mayozun bulunmasından ötürü aşırı yüksek bir çeşitlilik görülmektedir. Bu, mayozun rastgele olarak gelişen genetik yapısından kaynaklanmaktadır. Tek tip bir popülasyon yerine, cinsiyetlerin bulunduğu bir popülasyonda, farklı cinsiyetler üzerinde farklı özelliklerin toplanması mümkün olabilmektedir. Bu durum, günümüzdeki genetik analizlerle de görülmektedir. Örneğin insanda dişiliği simgeleyen X kromozomu ile erkekliği simgeleyen Y kromozomu üzerindeki genler, birbirlerinden oldukça farklıdır ve farklı özellikler konusunda özelleşmişlerdir. Geri kalan kromozomlarımız ise erkek ile dişi arasında pek farklılık göstermez. Bu, kromozomların evrimsel süreçte birbirinden farklılaşmasına, dolayısıyla cinsiyetlerin oluşmasına neden olmuştur.

Merhabalar,sorulan soru çok güzel bir soru ve evrim ağacında bunun hakkında çok detaylı bir makale var.Onu da kaynaklar kısmına ekliyorum bakmanızı tavsiye ederim.Ben daha kısa bir şekilde anlatacağım.Dediginiz tek ata canlılara koaservatlar denir.Bunların üreme tipine ise amitoz denir.Ayrıca yine kaynakçada(2.verdiğim kaynakçada) da değindiği gibi eşeyli üremenin eşeysiz üremeye göre artıları ve eksileri vardır.Ancak bu artılar eksilere üstün geldiği için evrimsel süreçte seçilmiş ve kullanılmıştır.(artılar ve eksilerin detayları 2.kaynakçada bulunabilir.)Cinsiyetlerin ilk bulunduğu ve saptandığı tarih bundan 1.2milyar yıl öncesi olarak tahmin edilir.Tahmin edilir desem de ciddi çalışmalar ve bulgular hususunda tahmin edilir tabi ki.Ve aynı şekilde cinsiyetlerin evrimleşmesinin de yaklaşık 800 milyon yıl sürdüğü tahmin edilir.Yani yaklaşık 2 milyar yıl önce cinsiyetler evrilmeye başladı.Şimdi esas soruna gelelim cinsiyetler neden evrildi.Aslında bir çok sebebi olmasına karşın en önemli sebebi adaptasyonu artırıp iş bölümünü sağlamak ayrıca çeşitliliği artırmaktır.Bunun ne gibi faydaları olmuştur.Bir cinsiyete bir görev yüklenmesi gibi örnek vermek gerekirse çocuk doğduğunda annesinden süt içer babasından değil.Kısacası amaç tür içerisinde görev dağılımı sağlamak adaptasyonu tür içinde artırmaktır ve çeşitlilik sağlamaktır.Oluşma sebebini de kısaca anlattığımıza göre şimdi nasıl oluştuğuna geçelim.Bu nedenleri anlattım çünkü evrim sebep sonuç ilişkisine dayanır.Mesela soğukta yaşayan bir tür donuyorsa bunlarda yavaş yavaş kürk oluşur gibi şimdi dediğim gibi çeşitlilik sağlamak demiştim yukarıda peki çeşitlilik ne işe yarar.Eğer bu çoğalan türün 1 tanesinde sadece 1 tanesinde oluşacak zararlı mutasyon türün devamlılığına tehtit oluşturur.Şimdi size bu insanlar üzerinde olsa ne olurdu onu örnek veriyim eğer insanlar mitoz bölünseydi türün birinde oluşmuş olan örneğin kulaklarının az duymasını sağlayacak bir mutasyon kalan herkese aktarılırdı çünkü herkes tamamen aynı genetik materyale sahip olurdu.Bu dediğim sebep belli bir takım canlı üzerinde seçilim baskısı yaratmıştır ve belli bir zaman sonucunda (800 milyon yıl) içinde türler evrimleşmiştir.Bu da vereceğim 3.kaynakçada bulunabilecek bilgidir.

Evrim ağacına bu yazıları eklemiş olan Çağrı Mert Bakırcıya teşekkürlerimi sunuyorum.

Bilinen en eski eşeyli üreme gosteren fosil Funisia. 565 milyon yil once yasamis, tam hayvan oldugu bile soylenemiyor, süngerlerle akraba. Sualtinda kayalara tutunup yasayan bambu gorunumlu canlilar. Istridyeler gibi eseyli uredikleri dusunuluyor. Istridyeler disi ve erkek esey hucrelerini denize saliyor ve bu hucreler deniz suyu icinde biraz tesadufi birlesip zigotlari olusturuyorlar. Gelisip eriskin hale geldiklerinde deniz dibindeki kayalara tutunup yasamlarini surduruyorlar. Funisia'nin da bu sekilde uredigi dusunuluyor. Fakat ilginc olan Funisia'nin ayni zamanda tomurcuklanarak da uredigi. Yani buyuk ihtimalle ortam kosullari musaitse hidralar gibi tomurcuklanarak eşeysiz uruyor ve ortamda stres faktorleri varsa genetik cesitlenmeyi hizlandirmak icin eşey hucreleriyle uruyorlar.

Cinsiyetlerin evrimleşmesinin en temel sebebinin, tür içerisindeki adaptasyon avantajının arttırılması ve iş bölümünün sağlanması olduğu düşünülmektedir.

Cinsiyetsiz türlerden, cinsiyetli türlere geçişte, bir ara geçiş yaşandı: hermafroditizm (çift cinsiyetlilik)

Cinsiyetleri geriye doğru Evrim Ağacı üzerinde takip ettiğimizde vardığımız yer, günümüzden 1200 milyon yıl önce, yani 1.2 milyar yıl önce Proterozoik Zaman'da yaşamış olan bir tek hücreli, ökaryotik canlıya ulaşmaktayız. Bu canlı, eşeyli üremenin de ilk olarak evrimleştiği ökaryotlardandır.

Farklı türler üzerinde yapılan analizler, cinsiyetlerin evriminin 800 milyon yıl kadar sürmüş olabileceğini, yani günümüzden 2 milyar yıl öncesinde bu evrimin başlamış olabileceğini göstermektedir.

Gerçekten de, 2008 yılında bitkiler üzerinde yapılan bir araştırmada, hermafroditizmden tek cinsiyetliliğe geçişin, evrimin olabileceği görülmüştür. Pittsburgh Üniversitesi tarafından vahşi bir çilek türü üzerinde yapılan araştırma, hayvanlar için de uygulanabilmektedir. Bitkilerin cinsiyet kromozomlarını inceleyen araştırmacılar, hermafroditik olan türün, tek cinsiyetliliğe doğru evrimleştiğini raporlamışlardır. Science dergisinde yayınlanan makaleye göre, hermafrodit ebeveynlerden oluşan yavrular, mutasyonlar sebebiyle tek cinsiyetli olabilmektedirler. Dolayısıyla bir atada, kromozomal farklılaşmadan kaynaklı, tüm türün çift cinsiyetli bireylere evrimleşmesi, sonrasında ise bu çift cinsiyetliliğin teke inmesinin mümkün olduğu anlaşılmıştır.