Cinsiyetler nasıl türedi? Nasıl ve neden 2 cinsiyet var?

Bir öğrenci olarak yazabileceklerim ne yazık ki "Eşeyli üreme neden evrimleşmiştir ?" sorusunu cevaplamaktan öteye geçemeyecektir. Kısa bir artı-eksi listesi yapalım. Listemize bakmadan önce küçük bir hatırlatma: Eşeysiz üreme Mitoz veya Amitoz yoluya olurken, eşeyli üreme Mayoz yoluyla olur.

Eşeysiz Üreme'nin Avantajları

1. Birey sayısı çok hızlı bir biçimde ve az enerji harcanarak kısa zaman içinde yüksek sayılara ulaşabilir.
2. Eğer ata birey çevre ile uyumluysa bu atadan gelen yavrular da çevre ile büyük oranda uyumlu olacaklardır.
3. Oldukça basit bir süreçtir ve bu sayede hata payı daha düşüktür. Örnek vermek gerekirse, insanlarda görülen kromozom ayrılmaması kaynaklı Down Sendromu gibi durumlar gözlenmez. (Mutasyonlar açısından değil de sürecin ilerleyişi açısından)

Eşeysiz Üreme'nin Dezavantajları

1. Yavru bireyler ata bireyden pek farklı olmayacakları için popülasyonda çeşitlilik neredeyse bulunmaz. Bu ise kitlesel yokoluşlara sebebiyet verebilir. Örneğin ölümcül bir virüs bu popülasyona girerse tüm popülasyonun yok olma riski, eşeyli üreyen başka bir türe göre çok daha fazladır.
2. Yukarıda değindiğim gibi eşeysiz üreme, eşeyli üreme ile karşılaştırıldığında çok daha hızlı işler. Bu, popülasyondaki canlı sayısının oldukça hızlı bir şekilde artması demektir. Bu kadar hızlı üreme kaynak sıkıntılarına yol açabilir ve bu durum popülasyonu tehlikeye sokar.

Şimdi de biraz eşeyli üremenin avantajları ve dezavantajlarına bakalım.

Eşeyli Üreme'nin Avantajları

1. Mayoz yoluyla gerçekleşen eşeyli üremede crossing-over dediğimiz bir olay gerçekleşir. Bu olayda kardeş kromatitler arasında gen alışverişi olur ki bu da gen çeşitliliği demektir. 
2. Anne ve babadan gelen iki ayrı üreme hücresi anne ve babadan farklıdır lakin aynı zamanda onların bir parçasıdır da. Bu iki hücre döllenme olayıyla birleşir, ortaya eşsiz ve ebeveynlerine benzeyen fakat onlarla tamamen aynı olmayan bir canlı çıkar. Bu da popülasyondaki çeşitliliği sağlar.
3. Sağlanan çeşitlilik evrimsel süreçte büyük bir avantaj sağlar. Şöyle düşünün, siyah saçlı anne ve babadan doğan çocuk sarı saçlı olsun diyelim. Bir virüs uyduralım kafamızdan ve bu virüs sarı saçı olmayanları öldürsün (Biliyorum, hiçbir gerçeklik payı yok fakat anlatmak için güzel bir yol.). Eğer çeşitlilik sağlanmasaydı yavru da bu süreçte ölecekti ve doğal seçilimden elenecekti. Lakin eşeyli üreme sayesinde popülasyonun ani değişimler karşısında direnci, eşeysiz üreyen canlılara göre çok daha fazladır.

Eşeyli Üreme'nin Dezanvantajları

1. Evrim için çok önemli olan şeylerden biri de enerji dengesidir. Eşeyli üremede üretilen çok sayıda üreme hücresi, eşey organları, karşı tarafa kur yapmak için oluşturulan yapılar (tavuskuşu tüyleri mesela) canlının hayatta kalması için gereken enerjiyi harcar. Evet, enerji kaybederiz ama eşeyli üremenin sağladığı avantajlar sayesinde bu dezavantaj aşılmıştır.
2. Eş bulma işi de oldukça sarfiyatlıdır. Yukarıda örnek verdiğim gibi tavuskuşlarının kuyrukları, cennetkuşlarının yaptıkları danslar... Bunların hepsinde enerji harcanır. 

Sonuç olarak eşeyli üremenin belli başlı bazı olumlu yanları sayesinde eşeyli üreme evrim tarafından desteklenmiş ve günümüzde bir çok canlıya hayat vermiştir.

Umarım bilgilerimi doğru aktarabilmişimdir.

Sorunuzun geri kalan kısmına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz.

Cinsiyetleri geriye doğru Evrim Ağacı üzerinde takip ettiğimizde vardığımız yer, günümüzden 1200 milyon yıl önce, yani 1.2 milyar yıl önce Proterozoik Zaman'da yaşamış olan bir tek hücreli, ökaryotik canlıya ulaşmaktayız. Bu canlı, eşeyli üremenin de ilk olarak evrimleştiği ökaryotlardandır. Günümüzde, bu türün spesifik olarak hangi tür olduğunu, yani tür ismini ne yazık ki bilemiyoruz. Ancak gerek moleküler saat ile, gerekse de diğer genetik ve morfolojik yöntemlerle yapılan kapsamlı analizler, bize bu canlının yaşadığı aralığı ve evrimsel biyolojinin güçlü öngörü becerisi ışığında nasıl bir canlı olması gerektiğini göstermektedir. Farklı türler üzerinde yapılan analizler, cinsiyetlerin evriminin 800 milyon yıl kadar sürmüş olabileceğini, yani günümüzden 2 milyar yıl öncesinde bu evrimin başlamış olabileceğini göstermektedir. Yapılan fosil araştırmalarıyla, bu türlere ulaşabileceğimizi umuyoruz.

Mitozdan mayozun evrimleşmeye başlamasıyla birlikte, cinsiyetler de evrimleşmeye başlamıştır. Burada, bir nevi karşılıklı evrim söz konusudur; zira cinsiyetler oluşup birbirlerinden farklılaştıkça, bu özelliklerin yavrulara düzgün ve verimli bir şekilde aktarılabilmesi için yöntemlerin de evrimleşmesi gerekmiştir. Mayoz bölünmenin evrimleşmesinin en önemli katkısı, mayozun önceden sözünü ettiğimiz avantajlarının yanı sıra, cinsiyetlere sahip olmanın kattığı avantajların genetik olarak gelecek nesillere, ayrı cinsiyet hatları üzerinden aktarılabilmesidir.

Cinsiyetlerin evrimleşmesinin nedeni o, çeşitliliğin arttırılmasına olan katkısıdır. Gerçekten de, cinsiyetlere sahip türlerde, mayozun bulunmasından ötürü aşırı yüksek bir çeşitlilik görülmektedir. Bu, mayozun rastgele olarak gelişen genetik yapısından kaynaklanmaktadır. Tek tip bir popülasyon yerine, cinsiyetlerin bulunduğu bir popülasyonda, farklı cinsiyetler üzerinde farklı özelliklerin toplanması mümkün olabilmektedir. Bu durum, günümüzdeki genetik analizlerle de görülmektedir. Örneğin insanda dişiliği simgeleyen X kromozomu ile erkekliği simgeleyen Y kromozomu üzerindeki genler, birbirlerinden oldukça farklıdır ve farklı özellikler konusunda özelleşmişlerdir. Geri kalan kromozomlarımız ise erkek ile dişi arasında pek farklılık göstermez. Bu, kromozomların evrimsel süreçte birbirinden farklılaşmasına, dolayısıyla cinsiyetlerin oluşmasına neden olmuştur.