Bazı insanlar neden Türkçede ''k'' harfini ''ka'' şeklinde okur?

Sanırım bu Arap alfabesinden kalma bir alışkanlığın bir uzantısı. Formel olarak modern Türkçede bütün sessiz harfler "-e" eki gelerek okunuyor; ama Arap harfleriyle yazılan Osmanlıcada ق (kaf) ve ك (kef) şeklinde iki ses vardı (bunlar kalın ve ince seslerdi). 1970'lere kadar bu ses ayrımı dilimizde kalmaya devam etmiş gözüküyor; örneğin 2005'te Hürriyet'te yayınlanan bir köşe yazısına göre 1970'li yıllarda yayınlanan Meydan Larousse'ta da hem "ka" hem "ke" doğru kabul ediliyordu.^[1]

Bu hoş bir açıklama ama doğru mu emin değilim. Zira Osmanlıcadaki tek ünsüz varyantı bu değil:

• N harfi için ڭ (nef) ve ن (nun),
• G harfi için گ (gef) ve غ (gayn),
• H harfi için ه (he) ve خ (hı),
• S harfi için ص (sad) ve س (sin),
• T harfi için ط (tı), ت (te) ve د (dal)

gibi sesler vardı. Neden bunlar dilimizde kalmaya devam etmedi de sadece K harfinde böyle bir inat sürdü bilemiyorum? Veya H harfi neden "haş" gibi alakasız bir şekilde okunuyor, İngilizcenin etkisiyle mi? Belki de dilimizin yapısı (veya en azından Arapçadan ödünç alınan kelime sayısından ötürü) sesleri "ka" şeklinde çıkarmaya daha yakındır. Ama güzel soru, ben de bir dilbilimcinin yorumunu duymak isterim.

Türkçenin en eski devirlerinden beri Türkçede iki "k" sesi var olmuştur.^[1] Bunlardan biri kalın sesli harflerle (a, ı, o, u) birlikte bulunan ve boğaza daha yakın bir yerden telaffuz edilen kalın k sesidir. Diğer "k" sesi ise ince sesli harflerle birlikte bulunan ve ağzın daha ön tarafından telaffuz edilen ince k sesidir. Türkçe kökenli kelimelerde kalın sesli harflerle daima kalın k, ince sesli harflerle birlikte ise daima ince k bulunmaktadır.

Bununla birlikte Türkçedeki özellikle Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde bu kuralın dışına çıkılır. Arapça ve Farsça kökenli kelimelerde kalın ünlülerle birlikte ince k sesi birlikte bulunabilir. Örneğin kâr, hükûmet, kâğıt kelimelerindeki "k" kalın harflerle birlikte bulunmalarına rağmen ince telaffuz edilirler. Bu kelimelerdeki k'lerin doğru telaffuz edilebilmesi için kendisinden sonra gelen sesli harfe düzeltme işareti koyulur.

Türk dili tarihiyle ilgili bir bilgi de ekleyelim. Türkçenin tespit edilen en eski yazı sistemi olan runik harfler arasında kalın ve ince k için iki ayrı harf vardır. Arap harflerine dayalı Osmanlı Türkçesinde de aynı durum söz konusudur. Latin harflerine dayalı Türk alfabesinde iki ayrı k olmadığı için düzeltme işareti kullanılmaktadır.

Aslında bu söyleme biçimine göre değişir tonlama ile alakalıdır da bir yandan kelimeler aslında birbirine aynıdır söyleme biçimlerinde bir farklılık yoktur henüz alışamadığınız için söylemeye bilirsiniz ama sesin biçimini sorarsanız hafif bir incelikle konuşursanız daha rahat söyleye bilir alışabilir siniz