Bazen soğuk bir şeyler yerken dişin aniden rahatsız edici bir dürtüyle dürtülmesinin (kamaşmasının) nedeni nedir?

Dişler 3 temel katmandan oluşur; En dışta tamamen kalsifiye olmuş mine tabakası, onun bir altında mineralizasyona açık dentin tabakası ve en altta damar sinir paketini içeren pulpa.

Mine tabakası kalsifikasyonu nedenli canlı kabul edilmez. Ancak dentin tabakası pulpadan gelen odontoblast hüc. denilen dentini oluşturan hücrelerin uzantılarını yapısında bulundurur ve bu dentini canlı hale getirir. Ayrıca dentinin içinde dentin lenfi denen bir sıvı bulunur.

Pulpada damar sinir paketi var dedik. Bu sinirler Adelta ve C lifleri olarak 2'ye ayrılıyor. Adelta kısa süreli ani ağrıya sebep olurken; C lifleri uzun süreli zonklar ağrılara sebep olur.

Şimdi geldik teorimize. İsmi Hidrodinamik teori. Genel olarak sıkmadan anlatmaya çalışacağım.

Dentin hassasiyeti, kimyasal, termal, mekanik, ozmotik ve buharlaştırıcı uyaranlara cevap olarak artan, açığa çıkmış dentin dokusunda ortaya çıkan, herhangi bir diş hasarı veya patolojisi ile açıklanamayan kısa süreli, keskin ve lokalize bir ağrı ile karakterizedir.

İlk olarak Brännström ve Astrom tarafından ileri sürülen hidrodinemik teoriye göre, her türlü uyarı dentin kanalları içerisindeki dentin sıvısının hidrodinamik hareketi ile pulpaya iletilmektedir. Pulpal basıncın ağız içi basıncından daha yüksek olması nedeniyle, fizyolojik olarak dentin kanallarından dışarı doğru bir sıvı akışı vardır. Sıvı akışındaki artış veya akış yönünün değişmesi odontoblastların, sinir uçlarının ve mekanoreseptörlerin deformasyonuna neden olabilmektedir. Akış hızı deformasyon boyutu ile doğru orantılı olup, sıcaklık dışındaki tüm uyaranlar dentin sıvısını dışarıya doğru hareket ettirirken, sıcaklık sıvının içeriye doğru hareketine neden olur. Soğuk uyaran, dentin kanallarındaki sıvının hızla dışarı doğru akmasına neden olduğu için en şiddetli ağrıyı oluşturan uyaran olarak bildirilmektedir. Klinik uygulamalarda sıklıkla kullanılan hava spreyi dentinde buharlaşmaya neden olmakta ve sıvı kaybını telafi etmek için kapiller atraksiyon kuvvetleri harekete geçerek dentin sıvısını dışarı doğru hareket ettirmektedirler.^[1]