Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!

2 dakika
2,050
Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Sanılanın aksine, yaklaşık 3.500 sivrisinek türünden sadece birkaç tanesi insanları sokuyor. Soktuklarında saldıkları patojenlerle, her yıl yaklaşık 100 milyon insanı hasta ediyorlar.

Sivrisinek kaynaklı salgın hastalıkları kontrol ve önceden tahmin etmek için, bu sivrisinek türlerinin evrimsel geçmişlerinde neden insanları hedef alacak biçimde evrimleştiklerinin anlaşılması gerekiyor. Current Biology dergisinde yayınlanan bir araştırmada, bununla ilgili 2 faktör tespit edildi: kuru iklim ve şehir hayatı.[1] Çalışmanın yazarlarından olan, Princeton Üniversitesi'nden Carolyn S. McBride şöyle diyor:

Pek çok insan, bu türün neden özellikle insanları sokmak için evrimleştiği hakkında tahminler yaptı, ancak bizim çalışmamız, bu soruyu doğrudan sistematik deneysel verilerle ele alan ilk çalışmadır.

Araştırmacılar, bu çalışmalarında sivrisinekler ile insanlar arasındaki karşılıklı evrimsel geçmişin niteliklerinden faydalandılar: Tropiklerdeki yaygın tür olan ve Zika, sarı humma gibi hastalıkların taşıyıcısı olan Aedes aegypti türü sivrisinek, Sahra Altı Afrika’daki 27 bölgede incelendi. Bu sivrisinek türü, Afrika'da evrimleşmiş olmasına rağmen Afrika'daki sivrisinek popülasyonlarının büyük bir kısmı, insanları sokmayı tercih etmiyor. Bu durumda bariz bir soru sormak mümkün oluyor: Tam olarak nerede bu sivrisinekler insanları sokmayı tercih ediyorlar? Ve nerelerde insan-harici hayvanları tercih ediyorlar?

Tüm Reklamları Kapat

Çalışmaya göre sivrisinekler, yoğun insan popülasyonlarına sahip şehirlerde (Kumasi, Ghana gibi) insan konaklara daha ilgililer. Tabii ki bu, sivrisineklerin insanları sokma yönündeki eğilimini arttıran evrimsel değişimin kökeninde yer alıyor olamaz; çünkü kalabalık şehirler insanlığın çok yakın geçmişinde ortaya çıkmış yapılar. Fakat bu, araştırmanın ikinci sonucunu pekiştiren ve hızlandıran bir niteliğe sahip.

Araştırmacıların bulduğu ikinci sonuç ise, özellikle de kurak bir iklime sahip Sahel bölgesinde gözlemlendiği üzere, habitatın ormanda veya şehirde olmasından çok, iklimin kurak olması (insanları kurak iklimlerde su kaynağı olarak kullanmaları nedeniyle) sivrisineğin insanları tercih etmesinde rol oynadığıydı. Bunun sebebi, su kaynaklarına bıraktıkları yumurtaların insanların suyu kontrol etmedeki üstünlüğü sayesinde (su kanallarını açmaları ve suyu yemek, temizlik gibi çeşitli sebeplerle kullanmaları) kolayca yayılması.

Araştırmacılar, sivrisineklerin sokma tercihlerindeki bu evrimsel değişime, genomlarının belli bir bölgesinde öbeklenmiş birden fazla genin neden olduğunu gösteriyor. Bulgulara dayanarak, yakın gelecekte iklim değişikliğinin ve kentsel büyümenin sivrisinek davranışını nasıl şekillendireceği sorusunun cevabı ise, insanlar açısından pek de olumlu sayılmaz.

Otuz yıl içerisinde mevsim dinamiklerinde iklim değişikliği nedeniyle sivrisinekler için önemli olan bir değişim yaşanmayacak olsa da Sahra Altı Afrika çevresindeki bölgelerde şu anda gerçekleşen hızlı şehirleşme sivrisineklerin evrimini hızlandıracaktır.

Kasabalardan gelen A. aegypti'lerin ormanlardan gelenlere kıyasla daha fazla insanları tercih etmesi bekleniyordu. Ancak sivrisinekler bu habitatlar arasında (insanların yoğun olduğu bölgeler ile ormanlar arasında) hızlı bir şekilde yer değiştirdiğinden, kısa zaman içerisinde alışkanlıklarını değiştirmeleri söz konusu değil. Deneyde görüldüğü üzere, sivrisinekler uzun süreli ve kuru mevsimlerde diğer hayvanlardan ziyade, insanları tercih ediyor. Araştırmanın baş yazarlarından Noah H. Rose şöyle diyor:

Habitatların beklenen etkisinin olmaması şaşırtıcı. Ormanlardaki ve kasabalardaki sivrisinekler, birbirine benzer davranışlara sahip. Sivrisineklerin insanların yoğun olduğu yerlere kaymalarının insan konaklarının sivrisineklere cazip gelmesinin temel bir faktörü olacağını düşündük. Ancak sivrisinekler, davranış farklılığının beklenmesi için bu habitatlar arasında fazla hızlı bir şekilde yer değiştiriyor.
Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
27
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 5
  • Merak Uyandırıcı! 5
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Muhteşem! 1
  • İnanılmaz 1
  • Üzücü! 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Phys.org | Arşiv Bağlantısı
  • ^ N. H. Rose, et al. Https://Www.cell.com/Current-Biology/Fulltext/S0960-9822(20)30978-7?_Returnurl=Https://Linkinghub.elsevier.com/Retrieve/Pii/S0960982220309787?Showall=True. (23 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 10 Ağustos 2020. Alındığı Yer: Cell | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/11/2024 21:05:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9144

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Normal Doğum
Mikrop
Şehir
Beslenme Bilimi
Uterus
Regülasyon
Hastalık Kataloğu
Karadelik
Dalga Boyu
Yıldızlar
Kuyruk
Hareket
Araştırmacılar
Evrimsel Süreç
Ağız
Nötron Yıldızı
İnsan Sağlığı
Coğrafya
Hukuk
Vejetaryen
Yüksek
Tohum
Aile
Nobel
Alan
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Press, et al. Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!. (20 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 4 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9144
Press, C., Delibalta, F., Özdil, A. Ş. (2020, November 20). Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!. Evrim Ağacı. Retrieved November 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9144
C. Press, et al. “Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, 20 Nov. 2020, https://evrimagaci.org/s/9144.
Press, Cell. Delibalta, Feyza. Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Sivrisineklerin İnsanları Sokacak Biçimde Evrimleşmesini Tetikleyen 2 Ana Faktör Belirlendi: Şehirleşme ve İklim!.” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, November 20, 2020. https://evrimagaci.org/s/9144.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close