Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?

Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?
3 dakika
66,600
Tüm Reklamları Kapat

İki bardağı önünüze alıp, ikisine de su doldurup, birini 60 dereceye, diğerini ise 30 dereceye kadar ısıtın. Sonrasında ikisini de aynı anda buz dolabına koyun. Bu basit deney sonucunda, şaşırtıcı bir gerçekle karşılaşırsınız: iki farklı sıcaklıktaki sulardan ilk donmaya başlayan, donma sıcaklığı olan 0 dereceye çok daha yakın olan 30 derecelik su değildir! 60 derecelik su, 30 dereceye göre daha hızlı donar!

Bu olgu, bunu ilk defa 1963 yılında keşfeden Tanzanyalı öğrencinin şerefine "Mpemba Etkisi" olarak isimlendirilmiştir. Mpemba, bu etkiyi daha sıcak dondurmaları, soğuklarla karıştırırken keşfetmiştir. Ancak etkinin ilk defa gözlendiği zamanlara dair verilere MÖ 4. Yüzyıl'da Aristo ile rastlamaktayız. Daha sonrasında aynı etki Francis Bacon ve René Descartes tarafından da tespit edilmiştir. Mpemba ise, bu keşfi ilk defa 1969 yılında bilimsel makaleye döken kişi olarak anılmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

İlk etapta, sırf bu olguyu "açıklamış olmak adına" aklınıza gelebilecek yanıt, "sıcak suyun soğuk suya nazaran ısıyı etrafına daha hızlı saçacağı, bu nedenle daha hızla soğuyup donma noktasına erişeceği" gibi bir cevap olabilir. Ancak yanılıyorsunuz. Çünkü normalde en iyi ihtimalle olması gereken, sıcak suyun soğuk suyu donma noktasına ulaşana kadar yakalamasıdır. Bunun ötesine geçerek, sıcağın daha önce donmaya başlamasını beklemeyiz. Yani cevap, sandığınız kadar basit değil ve teorik olarak binlerce yıldır, pratik olarak son birkaç on yıldır fizikçilerin üzerinde uğraştığı konulardan birisi...

Mpemba etkisiyle ilgili teoriler çok çeşitlidir: Sıcak suyun daha hızlı buharlaşmasından ötürü donacak hacmi azaltmak bu teorilerden birisidir. Bir diğeri, soğuk suyun üzerinde oluşan don tabakasından ötürü oluşan izolasyona dayanarak bu etkiyi açıklamaktadır. Bir diğeri ise karbondioksit gibi çeşitli çözünenlerin farklı yoğunluklarının, ısıtma sırasında farklı şekillerde etkilenmesiyle bu olguyu açıklamaya çalışır. Ancak ne yazık ki bu etki her zaman gözlenememektedir. Hatta sıklıkla, tam da beklendiği gibi, soğuk su sıcak sudan daha hızlı donmaktadır. Ancak Mpemba etkisi de dikkate değer bir sıklıkla karşımıza çıkan bir olgudur. Fakat bugüne kadar bu olguya hiçbir net açıklama getirilememişti.

Tüm Reklamları Kapat

Singapur'da bulunan Nanyang Teknoloji Üniversitesi'nden Xi Zhang tarafından yönetilen bir fizik takımı 2014 yılında, Mpemba etkisini açıklayan ana unsurun, suyu bir arada tutan kimyasal kuvvetler olduğunu gösterdi. Her su molekülü 1 oksijen atomuna kovalent bağ denen özel bir kimyasal bağ türüyle bağlı 2 hidrojen atomundan oluşur. Bu bağ nedeniyle atomlar elektronlarını paylaşırlar ve bu bağın dinamikleri günümüzde net olarak bilinmektedir. Birbirinden ayrı su molekülleri ise hidrojen bağları adı verilen daha zayıf bağlarla birbirlerine bağlanırlar. Bu bağ nedeniyle görülen kuvvetler, bir hidrojen atomu ile bir oksijen atomu birbirine yakın mesafedeyken oluşur.

Araştırma ekibi bu bağların Mpemba etkisine neden olduğunu ileri sürmektedir. Su molekülleri birbirleriyle yakın temasa geçtiklerinde, moleküller arasındaki doğal itim kuvveti kovalent bağların gerilerek enerji depolamasına neden olmaktadır. Sıvı haldeki su ısıtıldığında, suyun yoğunluğunun azalması ve moleküllerin birbirinden uzaklaşmasından ötürü bu hidrojen bağları esnerler.

Bu esneme, kovalent bağların gevşeyerek rahatlamasını sağlar. Bu nedenle kovalent bağlar kısalırlar. Buna bağlı olarak da biriktirdikleri enerjiyi salarlar. Kovalent bağların biriktirdikleri bu enerjiyi salması, teknik olarak "soğuma" ile aynı fiziksel olaydır. Dolayısıyla daha sıcak olan su, kendi içinden kaybettiği enerji dolayısıyla daha da hızlı soğur. Hatta öyle ki, bağların biriktirdiği enerjiye bağlı olarak kimi zaman daha soğuk olan suyun donma noktasına erişme hızından daha da hızlı soğur. İşte bu durumda, Mpemba etkisi gözlenmiş olur. Gerçekten de takımın matematiksel analizleri, Mpemba etkisinin her zaman oluşmamasının nedeninin kimyasal bağlarda biriken enerji miktarıyla ilişkili olduğunu göstermektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
47
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 32
  • İnanılmaz 18
  • Merak Uyandırıcı! 16
  • Bilim Budur! 15
  • Muhteşem! 11
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 11
  • Güldürdü 1
  • Umut Verici! 1
  • Korkutucu! 1
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 07:40:49 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2467

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?. (1 Temmuz 2014). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2467
Bakırcı, Ç. M. (2014, July 01). Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/2467
Ç. M. Bakırcı. “Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 01 Jul. 2014, https://evrimagaci.org/s/2467.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Mpemba Etkisi Nedir? Sıcak Su, Soğuk Sudan Neden Daha Hızlı Donar?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, July 01, 2014. https://evrimagaci.org/s/2467.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close