Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi.

Neden Konserlerde Bağırarak Konuşuruz?

5 dakika
655
Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi. Urbania
Tüm Reklamları Kapat

Bir konserde olduğunuzu hayal edin. Hemen yanınızda bulunan arkadaşınıza, çalmaya başlayan ve çok sevdiğiniz şarkıya dair bir şey söylemek istediniz ancak sesinizi net bir şekilde duyması mümkün değil çünkü çevrenizde çok fazla gürültü var. Sizi anlaması için yapacağınız şey çok basit ve herkesin belki de her gün deneyimlediği bir şey: yüksek sesle konuşmak ya da bağırmak. Bu örnekte bunu gayet bilinçli yapıyor olsak da aslında ses yüksekliğimizi bilinçsiz bir biçimde çevreye göre ayarladığımızı iddia etsem buna inanır mıydınız?

Lombard Etkisi (İng. Lombard Effect) adı verilen fenomen tam da bunu açıklıyor. 2022 yılında Nature dergisinde yayınlanmış olan bir makaleye göre bu etkinin tam olarak tanımı “gürültünün varlığına bağlı olarak kişinin ses şiddetini bilinçsiz bir biçimde ayarlamaya olan eğilimi”.[2] Bu etki aslında çok uzun yıllardır bildiğimiz bir olgu olmasına rağmen hala keşfedilmeyi bekleyen birçok gizem barındırmakta. 1909 yılında cerrah Étienne Lombard tarafından “istemsiz ses yükseltme semptomu” adıyla tanımlanan bu özellik her geçen yıl farklı canlılarda da tespit edilerek vokalizasyon üzerine yapılan çalışmalarda bir referans noktası oluşturuyor.[4]

GENÇ VE YAŞLI BİREYLERDE LOMBARD ETKİSİ

Makaleyi yayınlayan ekibin amaçlarından biri yaşlı insanların, gençlere göre daha düşük düzeyde bir Lombard etkisi gösterdikleri hipotezini test etmekti. Bunun için yüksek sesli restoranlarda zaman geçiren yaşlı ve genç bireylerin ne kadar uzun süre başarılı bir iletişim sürdürebildiklerini, seslerini bilinçsiz biçimde kaç desibelin üzerindeki gürültüye kadar ayarlayabildiklerini tespit etmeye çalıştılar. Aldıkları sonuç ise hipotezlerini doğruluyordu. Popülasyondaki yaşlı bireyler daha başarısız bir Lombard etkisi gösteriyordu. Dolayısıyla seslerini ayarlamak için bilinç dahilinde ekstra çaba sarf ediyor ve iletişimi sürdürmek onlar için genç bireylere göre daha büyük bir eziyete dönüşüyordu. Bundan dolayı yaşlı bireylerin dikkati daha kolay dağılıyor, restoranda zaman geçirme istekleri ve süreleri gürültü seviyesine bağlı olarak düşüyordu. Bir başka açıdan bakacak olursak, belli bir ses şiddetinin üzerine çıkıldığında bu bireyler sağlıklı bir iletişim kurabilmek için o kadar çok çaba sarf ediyordu ki bu iletişim onlara yarardan çok huzursuzluk vermeye başlıyordu. Belki de bu, yazımızın başındaki konser örneğinde sesimizi bilinçli olarak yükseltmemizin sebeplerinden biridir. Belli bir ses şiddetinin üzerine çıkıldığında bireyler, kontrolleri dışında ses düzeyini ayarlayarak başarılı bir iletişim sürdürmeyi başaramıyor ve dizginleri eline almak zorunda kalıyor.

Tüm Reklamları Kapat

NÖROBİYOLOJİDE LOMBARD ETKİSİ

Tahmin edebileceğiniz üzere, sesini istemsiz olarak ayarlayan tek canlılar biz insanlar değiliz, çevremizde görebileceğimiz birçok vokal hayvanda da Lombard Etkisi gözlenmekte. 2018’de yapılan bir çalışmaya göre kuyruklu maymunlarda, kedilerde, yarasalarda, balinalarda, ördeklerde, ötücü kuşlarda hatta zebra balıklarında bile Lombard Etkisine rastlandığına dair kanıtlar bulunuyor.[3] Buna rağmen deniz inekleriyle yakın akraba olan Manati'lerde Lombard etkisinin bulunmadığını iddia ediliyor.

Lombard etkisinin görüldüğü omurgalı türlerini ve akrabalık derecelerini gösteren filogenetik ağaç.
Lombard etkisinin görüldüğü omurgalı türlerini ve akrabalık derecelerini gösteren filogenetik ağaç.
Trends in Neurosciences

Ekip, Lombard etkisinin gözlendiği canlıların ortak atasının yaklaşık 450 milyon yıl önce evrimleşmiş olabileceğini iddia ediyor. Yani ekibe göre zebra balığı ile ortak atamızda bu özellik ortaya çıkmış ve soy boyunca aktarılmış bir genetik özellik bulunuyor olabilir. Ayrıca bu özelliğin manatiler gibi bazı canlılarda körelmiş olması, birçok memelide ve kuşta bağımsız olarak ortaya çıkmasından, yani mozaik evrim örneği olmasından daha muhtemel gözüküyor. Dahası ekip, nörobiyolojik bir bakış açısıyla incelendiğinde yukarıdaki filogenetik ağacın oldukça ilgi çekici olduğu belirtiyor çünkü her ne kadar Lombard etkisi gösterseler de bu canlıların birçoğu birbirinden çok farklı ses üretme ve duyma mekanizmalarına sahip. Örneğin insan dahil memelilerde ses gırtlak (larynx) olarak adlandırılan bölgede üretilir ve gelen ses beynin subkortikal ve kortikal bölgelerinde incelenir. Buna karşın balıklarda Lombard Etkisi gözlenmesine rağmen, beyinlerinde korteks bulunmamaktadır, yani Lombard Etkisi muhtemelen insan beyninin sesi işleyen kısımlarından biri evrimleşmeden milyonlarca yıl önce ortaya çıkmıştır![5] Benzer bir durum memelilerin ve kuşların beyinleri karşılaştırıldığında ortaya çıkacaktır.

Köpek balığı ve insan beyinlerinin karşılaştırması.
Köpek balığı ve insan beyinlerinin karşılaştırması.
Wikimedia Commons

DOĞUŞTANLIK

Bir başka ilgi çekici bulgu ise Lombard Etkisinin henüz vokal öğrenme kapasitesine erişememiş canlılarda da gözlemlenmiş olmasıdır. Çeşitli çalışmalarda belirtildiği üzere bu etki henüz 2 günlük ördek yavrularında, 5 günlük yavru yarasalarda ve 9 günlük kırlangıç yavrularında gözlemlenmiştir. Ayrıca ekip, insan yavrularında kanıtlanmış en erken Lombard etkisinin 3-4 yaşlarını kapsamasına rağmen 1 aylık bebeklerin çevrelerinde ağlayan başka bebekler olduğunda seslerini daha yükselterek ağladıklarına da dikkat çekiyor. Bu durum ise bizi Lombard Etkisinin öğrenilen değil, doğuştan kazanılan bir beceri olduğunu düşünmemize neden oluyor.

ÖTÜCÜ KUŞLARDA LOMBARD ETKİSİ VE SES FREKANSI

Şimdiye kadar bahsettiğimiz gibi birçok omurgalıda gözlenen bu özelliğin, elbette kuşlar gibi vokal becerilerin canlının hayatta kalması ve soyunu devam ettirmesi konusunda çok kritik önem taşıdığı canlılarda da gözlendiğini tahmin etmek zor değil. 2011’de yapılan bir çalışma ise bazı kuşların gürültüye bizim yaptığımız gibi ses şiddetini arttırarak değil, ses frekansını arttırarak tepki verdiğini ortaya koyuyor.[1] Ekip güney California’da yaşayan kiraz kuşları ailesinin bir parçası olan Junco hyemalis türü 151 bireyin 1000'in üzerinde ses kaydını inceleyerek ötücü kuşların şarkılarının minimum frekanslarını değiştirdiğini tespit etti. Daha da ilgi çekici olan ise kentsel bölgelerde, yani gürültünün yoğun olduğu bölgelerde yaşayan kuşların; kırsal ve daha sessiz bölgelerde yaşayan kuşlara kıyasla daha yüksek bir frekansta ötüyor olmalarıydı. Yani kuşlar seslerinin ayırt edilebilmesi ya da duyulabilmesi için ses frekanslarını bulundukları çevreye göre ayarlayabiliyorlardı. Her ne kadar ekip kentsel kuş popülasyonlarında ses şiddeti ve minimum frekans arasında bir doğru orantı bulmayı beklemiş olsa da aralarında bir ters orantı tespit etmiş ve dolayısıyla Lombard Etkisine bir alternatif olarak ses frekansının da ayarlanabildiğini tespit etmiştir.

Günümüzden yaklaşık 450 milyon yıl önce evrimleşmeye başlamış bir özelliğin günümüzdeki kentsel kuş popülasyonlarında yeni ve belki de daha başarılı bir adaptasyon tarafından yerinden edildiğini görmek oldukça ilgi çekici. Lombard etkisi ise nörobiyoloji, etoloji gibi çeşitli alanlarda yapılan vokal yeteneklere bağlı araştırmalar için önemli bir fenomen olarak ilgiyi hak ediyor.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
9
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Güldürdü 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Tebrikler! 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 21:29:53 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11917

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Algı
Hominid
Evrim Tarihi
Malzeme
Ay Görevleri
İklim Değişikliği
Ornitoloji
Uygulama
Stephen Hawking
Periyodik Cetvel
Sinir Sistemi
Diş
Eşeyli Üreme
Küresel
Hidrotermal Baca
Büyük
Renk
Grip
Zehir
Asteroid
İnfografik
Sağlık Bilimleri
Aminoasit
Yemek
Doğa Yasası
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Atalas, et al. Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi.. (15 Haziran 2022). Alındığı Tarih: 7 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11917
Atalas, B., Alparslan, E. (2022, June 15). Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi.. Evrim Ağacı. Retrieved December 07, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11917
B. Atalas, et al. “Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi..” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, 15 Jun. 2022, https://evrimagaci.org/s/11917.
Atalas, Berkay. Alparslan, Eda. “Ses Şiddetinin Gürültüye Göre Ayarlanması: Lombard Etkisi..” Edited by Eda Alparslan. Evrim Ağacı, June 15, 2022. https://evrimagaci.org/s/11917.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close