Savanada Yaşayan Şempanzeler De İnsanlar Gibi Paylaşımcı!

Yiyecek paylaşımı, bilim adamları tarafından genel olarak insan davranışlarına özgü ayrıt edici bir özellik olarak kabul edilmiştir. Ancak, Iowa State Üniversitesi Antropoloji Profesörü Jill Pruetz'in yeni çalışmalarında, Senegal'de bulunan Pruetz'in Fongoli Araştırma Bölgesi'ndeki şempanzelerin de çoğunlukla yiyeceklerini ve avlanma malzemelerini diğer şempanzelerle paylaştığı gözlemlendi.

Araştırmacılar, Fongoli şempanzelerinin kendi istekleriyle yabani bitkileri ve avlanma malzemelerini diğer şempanzelerle değiş tokuş ettiği 41 olay gözlemledi. Daha önce primatologlar tarafından yapılan araştırmalar sırasında, akraba olmayan şempanzelerin kendi aralarında et değiş tokuşu yaptığı belgelenmiştir; fakat bu çalışma, et dışı paylaşım davranışlarını belgeleyen ilk çalışmadır. Senegal'deki savan şempanzeleri üzerinde yaptığı araştırmalarından dolayı 2008 National Geographic Yılın Yükselen Kaşifi olarak anılan Pruetz şöyle anlatıyor:

Fongoli şempanzeleri, paylaşım yapan tek şempanze türü değil, ancak burada yaptığımız gözlemlerin eşi benzeri yok. Bütün şempanzeler etlerini paylaşır sanırım, ancak bitki ve araç paylaşmazlar. Ancak burada etin yanı sıra bitki ve ağaç da paylaştılar. Bu olayı görmeye başladığımız ilk an büyüleyiciydi.

Şempanzelerin Paylaşımında Yeni Dönem

Araştırmacılar, şempanzelere dair daha önce kaydedilmemiş bir paylaşım sıklığı kanıtladılar. Şempanzeler, genel olarak et ve yabani bitki besinlerini değiş tokuş ederler fakat bunlara ek olarak araç gereçler, bal ve toprak da takas ettiler. Paylaşım davranışlarının çoğu, dişilerin erkeklerden yiyecek alması, baskın olanlardan bağımlı olanlara yapılan paylaşımlar veya kazanç için yapılan takaslar olduğu için pasif paylaşımlar olarak sınıflandırılmışlardır.

Erkek Fongoli şempanzeleri, gözlemlenen 41 vakadan 27'sinde dişilere malzeme veya yabani yiyecek vermiştir. Max Planck Evrimsel Antropoloji Enstitüsü’nden Christina Gomes ve Christopher Boesch'in erkeklerin ve dişilerin et değiş tokuşunu seks için yaptığını öngören 2009 yılında birlikte yazdığı bir çalışmada, erkeklerin çiftleşme başarısında görülen bir artışın yanı sıra, dişilerde enerji gerekliliğini aşmak ve avlanmadan dolayı meydana gelebilecek yaralanmalar için kalori alımında bir artış olduğu sonucuna varıldı. Pruetz, kendi gözlemlediği vakalarda olayların sadece o şekilde olmadığını ileri sürdü.

Aynı zamanda ISÜ'nün Fen ve Edebiyat Fakülesi'nde Walvoord Profesörü olan Pruetz; “Fongoli bölgesindeki sosyal gruplar arasında farklı ilişki grupları var ve ben bu durumun çevreyle, daha doğrusu kaynakların farklı bölgelere değişik oranlarda dağılmasıyla, bağlantılı olduğu konusunda tekrar düşünme gereği hissettim.” şeklinde konuştu. “Onlar çok daha büyük bir yaşam alanına sahiptiler – Neredeyse Jane Goodall'ın Gombe'deki 86 kilometrekarelik alanından 10 kat daha büyük. - ve bu durum onları bir arada olmaya zorluyor. Eğer normal şempanzelerin yaptığı gibi ayrılırlarsa, tekrar birilerini görmeleri günler, haftalar, hatta aylar alabilir ama şempanzeler bundan çok daha sosyaller. Yani, bence onlar maymunlar gibi birlikte yaşamaya başladılar ve yaşam alanlarında da birlikte hareket ediyorlar.”

Pruetz, “seks için yiyecek” teorisinin bir sonucu olarak erkekler ve dişiler arasında bazı paylaşım davranışları gördü. ISÜ araştırmacıları, kızışma (dişilerde cinsellik isteğinin doruğa ulaşması süreci) dönemindeki olgun ve ergenlik dönemindeki dişilerin erişkin erkek şempanzelerden yiyecek aldığını fark etti. Fongoli topluluğunda az sayıda dişi olduğu için Pruetz, erkek şempanzelerin yiyecek değiş tokuşunu gelecek bir çiftleşme stratejisi olarak kullandığını belirtti. Pruetz şöyle anlatıyor:

Erkek şempanzeler, bu durumu davranışlarından uzun vadede kazanç sağlayabileceklerini ön gördükleri bir strateji olarak kullanılıyor olabilirler. Bunu, aralarında özel arkadaşlık olan babunlarda görürüz.

Paylaşmada Çevrenin Etkisi

Araştırmacılar, savan ikliminde yaşayarak oraya alışmış tek şempanze topluluğuna dayanarak Fongoli'deki deneyin, açık, kuru ve sıcak havanın sosyal davranışlar ve organizasyonlar üzerindeki etkilerine dair detaylı bilgi sağladığı sonucuna vardılar. Pruetz, bu bilgilerin ilkel insanların paylaşmaya nasıl başladığına ışık tutabileceği kuramını da ortaya koydu. Pruetz şöyle söylüyor:

İnsan davranışlarının bazı yönleri görülüyor, bence bu ilgi uyandırıcı çünkü tam olarak aynı değil; ancak öte yandan, size ilkel insanların paylaşmaya nasıl başladığına dair bir fikir verebilir. Bu en azından bir senaryo ve paylaşım davranışının kendi soyumuza nasıl geçmiş olabileceğini anlatıyor. Bana kalırsa bu, çevrenin ne kadar önemli olduğunu destekliyor.