Şah kartal (Aquila heliaca)

Gözlem Bilgileri

Bu efsanevi yırtıcı kuşu, deniz seviyesinden yüksekliği 1300 metre olan Bolu'nun Sorkun Köyü'nde gözlemledik. Kendisini bir grup kara akbaba (Aegypius monachus) ile birlikte uçarken, akbabaların arasından fark ettik. Köy, yüksekliği ve habitatı sayesinde birçok büyük yırtıcı kuşa ev sahipliği yapıyor. Unutmamak gerekir ki büyük yırtıcı kuşları (raptor) gözlemlemek için sabah erken saatlerde arazide olmak gerekiyor. Çünkü saat 10'dan sonra ısınan hava ile birlikte artan termal hava akımlarını kullanarak yükselmeye başlıyorlar. Biz gittiğimizde öğlen 10.40 gibi havalandılar. Saat 11.30 sularında ise iyice yükseldiler.

Pedram Türkoğlu

Tanım ve Genel Bilgiler

Şah kartal ismi, erişkin çağında omuzlarında pelerini andıran beyaz lekeden gelir. Şah kartal, Altın kartaldan (Aquila chrysaetos) biraz daha küçük ve tıknazdır. Kanat açıklığı 2 metreyi, ağırlığı ise 3-4 kilogramı geçebilen bu türler tek eşlidir. Kılıç gibi pençeleri yanında orta ayak parmağındaki tırnak 6 cm uzunluğundadır. Gençken renk tonları açık olduğundan kızıl şahine (Buteo rufinus) benzer. Ancak erişkinliğe doğru tüyler koyulaşır ve omzunda bir çift beyaz leke kalır.

Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Eskiden İspanyol şah kartal (Aquila adalberti) ve Doğu şah kartal (Aquila heliaca) tek tür olarak sınıflandırılırken, moleküler ve ekolojik çalışmalar ışığında iki farklı türe alındı. Diğer bütün avian dinozorlar (kuşlar) gibi Theropoda alt takımından köken almışlardır. Evrimsel olarak K/T yok oluşundan sonra boşalan ekolojik nişleri doldurarak günümüze kadar gelmişlerdir.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Yuvalarını genelde etrafı iyi görebildikleri yüksek ağaçların tepesine yaparlar. Orman ile bozkırın kesiştiği bölgelerde yuva yapmayı severler.

H. Tuğrul Atasoy

Popülasyon ve Koruma Statüsü

Avrupa'da nesilleri tehlike altındadır. IUCN Kırmızı Liste içerisinde Vulnerable (VU) yani Duyarlı kategorisindedir. Hatta Hırvatistan ve Avusturya gibi ülkelerde artık kaydı bulunmamaktadır. Bu yüzden ülkemizdeki değeri bilinmelidir.

H. Tuğrul Atasoy

Davranış ve Etoloji

Yuva oluştururken, tüyler ve çimenler yanında taze çam sürgünleri bile yerleştirdikleri görülmüştür. Bu yüzden ağırlığı 1 tonu geçip, yıkılan ağaçlar bildirilmiştir. Fakat ne yazık ki ormanlık alanların yok edilmesi ve avcılığın artması nedeni ile daha yüksek bölgelere itilmişlerdir.

Diyet ve Metabolizma

Avları arasında küçük kemirgenler, kuşlar, hatta tilkiler bile bulunabilir.