Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Doğu çınarı (Platanus orientalis)

Doğu çınarı (Platanus orientalis) Pedram Türkoğlu
Doğu çınarı (Platanus orientalis).
3 dakika
4,185
Tüm Reklamları Kapat
Doğu çınarı
  • Bilimsel Adı Platanus orientalis
  • Halk Arasındaki Türkçe Adı Doğu çınarı
  • Halk Arasındaki İngilizce Adı Oriental plane
Taksonomi
  • Bu içerik, Evrim Ağacı'nın tür gözlemleri ve türlere dair bilgileri barındıran Yaşam Ağacı projesinin bir parçası olarak hazırlanmıştır.
  • Gözlem Ekle

Gözlem Bilgileri

Karadeniz/Ereğli merkezinde gözlemlediğimiz 600 yaşındaki yapraklarını dökmüş bir doğu çınarı.

Tanım ve Genel Bilgiler

Doğu çınarı (Platanus orientalis), yaklaşık 30 metreyi geçebilen boyutu ile devasa bir yaprak döken (deciduous) ağaçtır. Büyüklüğü ve geniş taç yaprakları nedeniyle baharda heybetli ve görkem gözüken bir türdür. Aynı şekilde sonbaharda da yapraklarının renkleri kan kırmızısı tona bürünürken harika gözükür.

Diğer kavak, kızılağaç ve söğüt türleri gibi ekolojik olarak nehir kıyısını seven bir tür olduğu yazılır. Bir kere filizlendikten sonra kuru topraklarda dahi yaşamını sürdürebileceği görülmüştür. Bu yüzden yüzlerce yıl yaşayabilirler. Yaprakları akçaağaç benzeri, tek noktadan köken alan palmatus tipidir. Doğada varyasyonları olabilir. Örneğin doğu ve batı çınarının çaprazlaması (Platanus x acerifolia) olduğu düşünülen hibrit çınarı bulunur. Buna karşın bazı dendrologlara (ağaç bilimcilere) göre doğu çınarının bir kültivarı olduğu söylenir.

Doğu çınarı (Platanus orientalis), Karadeniz/Ereğli.
Doğu çınarı (Platanus orientalis), Karadeniz/Ereğli.
Pedram Türkoğlu

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Bu tür, Çınargiller (Platanaceae) ailesi içerisinde Platanus cinsinde sınıflandırılır. Günümüzde yaşayan tek cinsidir ve 8 türü vardır. Geriye kalan Ambiplatanus, Ettingshausenia, Macginicarpa, Macginitiea, Plataninium ve Sapindopsis cinslerinin nesli tükenmiştir. Bu cinsler, kuzey yarımküredeki ılıman ve subtropikal bölgelere adapte olmuşlardır.

Tüm Reklamları Kapat

Fosil kayıtlarına baktığımızda Alt Kretase'ye denk gelen yaklaşık 113-98 milyon yıl öncesine dayanan Platanocarpus cinsi görülüyor. Bu cins günümüz çınarların ortak atası sayılabilecek dendromorfolojik özelliklere sahip. O dönem 8-10 μm boyutlarında çok ufak polenlere sahip oldukları hesaplanmıştır. Günümüzdeki Platanus cinsi ise yaklaşık 60 milyon yıl önce Kretase'nin sonuna doğru görülmeye başlıyor. Bu yüzden günümüzdeki çınarlar adeta "yaşayan fosiller" gibidirler.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Balkanlardan İran'ın doğusuna kadar uzanırlar. Bunun dışındaki Himalaya gibi doğu taraflarında insan eli kaynaklı kültivar olarak yetiştirildiği düşünülüyor. Bu şekilde birçok izole kültivar popülasyonu olduğu hesaplanmıştır. Kültivar, yapay seçilim yolu ile karakteristik özellikleri bakımından seçilen aynı türün jenerasyonlarıdır.

Doğu çınarı (Platanus orientalis), Karadeniz/Ereğli.
Doğu çınarı (Platanus orientalis), Karadeniz/Ereğli.
Pedram Türkoğlu

Popülasyon ve Koruma Statüsü

IUCN Kırmızı Liste tarafından Asgari Endişe, yani Least Concern (LC) olarak sınıflandırılır. Bu yüzden popülasyon sayısı hakkında herhangi bir endişe bulunmaz.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Perslerin bahçelerindeki nehir kenarlarında ekilen ağaçlar olduğu yazılır. Ayrıca efsaneye göre modern tıbbın babası kabul edilen Hipokrat'ın İstanköy (Yunanca: Kos) adasında, öğrencilerine altında ders verdiği ağaçtır. Bodrum'un karşısında bulunan söz konusu adada yaklaşık 500 yıllık bir ağaç bulunmaktadır. Bu doğu çınarının 2400 yıl önceki orijinalinin kesilmesi sonucu tekrar ekildiği düşünülüyor. Ağacın parçaları ve tohumları Dünya'nın çevresine yayılmış durumdadır. Örneğin Amerika'daki birçok tıp fakültesi bahçesine bu ağacın tohumu ekilmiştir. Antik dönemlerde ağacın yaprakları ve eksteleri tıbbi amaçlarla kullanılıyordu. Hindistan'ın Keşmir bölgesinde Tanrıça Parvati'nin avatarı olduğu söylenen Bhavani'ye ithafen kutsal topraklara ekiliyordu.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Etimoloji

Tür ismindeki orientalis, Antik Yunanca "doğu" anlamını taşır. Batı çınarının tür ismi ise Platanus occidentalis şeklindedir. Antik Yunan'da "platane" adı verilirdi. Anadolu'dan Hindistan'a kadar ise "çınar" veya "çenar" adı ile bilinir. Hindistan'da Keşmir'de boonyi denir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
12
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Umut Verici! 7
  • Tebrikler! 2
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 11:52:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8248

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Türkoğlu. Doğu çınarı (Platanus orientalis). (4 Şubat 2020). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8248
Türkoğlu, P. (2020, February 04). Doğu çınarı (Platanus orientalis). Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8248
P. Türkoğlu. “Doğu çınarı (Platanus orientalis).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 04 Feb. 2020, https://evrimagaci.org/s/8248.
Türkoğlu, Pedram. “Doğu çınarı (Platanus orientalis).” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, February 04, 2020. https://evrimagaci.org/s/8248.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close