Yeni Dünya Maymunları (Platyrrhini)

Tanım ve Genel Bilgiler

Küçük veya orta boylu primatlardır. Örneğin Güney Amerika'da yaşayan pigme marmoseti (Cebuella pygmaea) 14-16 cm'lik boyutu ile yaşayan en küçük maymundur. Kardeş küçük takım (Parvorder) olan aşağı burunlu maymunlar (Catarrhini) taksonundan burun deliklerinin yönleri ile ayrılırlar. Çünkü burun delikleri Catarrhini aksine basık ve yanlara bakar. Kedi ve köpeklerin de burunlarına benzeyen, siyah ve ıslak kısma rhinarium adı verilir. Taksonomik sınıflandırmada bu anatomik özellik baz alınır. En belirgin farkları, uzuv işlevi gören prehensil kuyruklarının bulunmasıdır. Ayrıca Eski Dünya maymunlarından farklı olarak çoğu türde 3 renkli (trikromatik) görüş bulunmaz. Fakat X kromozomunda taşındığı için heterozigot dişiler, iki alleli birden farklı duyarlılıkta taşıyabileceği için trikromatik görüş bulundurabilirler.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Yaklaşık 40 milyon yıl önce simiyenler (Simiiformes) iki tane küçük takıma (parvorder) ayrılır. Bunlar Güney Amerika'ya yayılan Yeni Dünya maymunları ve Afrika'da kalan aşağı burunlu maymunlar (Catarrhini). Aşağı burunlu maymunlar da kendi içerisinde insansı maymunlar ve Eski Dünya maymunları olarak dağılım gösterir. Afrika kıtasından Güney Amerika kıtasına göç konusunda iki farklı hipotez ortaya atılmıştır. İlki ve daha az olası olan, Kuzey Amerika'dan Karayıp Denizi'ni aşarak ulaşım olması. Bu hipotezi destekleyen herhangi bir fosil kaydı bulunmuyor. Diğeri ve daha olası olan ise su seviyesi düşük olduğu için kayık görevi gören odun ve vejetasyon parçaları ile okyanus sırtları sayesinde Atlantik üzerinden ulaşım. Hatta tek büyük bir sırt veya adalar halindeki parçalar üzerinden bu işin kolaylaştığı da düşünülüyor.

Bu küçük takımda Callitrichidae, Cebidae, Aotidae, Pitheciidae ve Atelidae olmak üzere 5 aile vardır. Callitrichidae içerisinde marmosetler ve tamarinler bulunur. Kapuçingiller (Cebidae) içerisinde kapuçin ve sincap maymunları vardır. Aotidae içerisinde gece ve baykuş maymunları bulunur. Sakigiller (Pitheciidae) içerisinde titileri, sakiler ve uakariler vardır. Son olarak Atelidae (Örümcek maymungiller) içerisinde ise uluyan maymun, örümcek maymunu ve yünlü maymun bulunur.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Güney Amerika'da dağılım gösterirler. Amazon gibi sık ormanlık alanlarını tercih ederler.

Davranış ve Etoloji

Çoğu tür prehensil kuyrukları sayesinde ağaçsıl (arboreal) yaşar. Tek eşlilik ve yavru bakımı görülür.

Diyet ve Metabolizma

Hepçildirler. Genelde otçul ağırlıklı beslenseler de, gerektiğinde et ile de beslenebilirler. Diyetleri arasında en sık meyveler, çekirdekler, çiçekler, eklem bacaklılar ve kuş yumurtaları bulunur. Ayrıca diğer ufak memelileri de yiyebilirler.

Etimoloji

Antik Yunanca platu- "düz", rhin- ise "burun" demektir. Düz burunlu anlamına gelen Platyrrhini kullanılır. Burun delikleri yanlara ve dışa bakar. Antik Yunanca cata- "aşağı", rhin- ise "burun" anlamına gelir. Bu da aşağı burunlular anlamında kullanılır. Çünkü burun delikleri aşağı doğru bakar.