Tavşanımsılar (Lagomorpha)

Tanım ve Genel Bilgiler

Uzun kesici dişleri (incisor), uzun kulakları (pikalarda kısa) ve küçük gözleri ile bilinirler. Tetrapod (4 uzuvlu) kara memelileridir. Suya uyum sağlamış türleri bulunmaz. Kıl, plasenta ve üç orta kulak kemiği (çekiç, örs, üzengi) gibi diğer memelilerin karakteristik özelliklerini taşırlar. Genelde yırtıcı kuşların ve memelilerin en sevdiği avlarıdırlar.

Pikaların 4 uzvu da birbiri ile aynı uzunlukta iken; tavşanlarda arka ayak yaylanmayı sağlayacak şekilde evrimleştiği için bir kısmı daha uzundur. Ayrıca kulakları kısadır ve kuyrukları da neredeyse yok gibidir. Öte yandan tavşanlar, zıplamak ve yere indiğinde darbeyi absorbe etmek için çeşitli anatomik adaptasyonlar sağlamıştır.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Islıklı tavşangiller veya cüce tavşangiller olarak bilinen pikaları (Ochotonida) ve tavşangilleri (Leporidae) kapsayan takımdır. 66 milyon yıl önce non-avian dinozorların yok oluşu ile birlikte Paleosen Devri'nde türleşmeye başladılar. Kesici dişleri sürekli büyüyen tavşanımsılar (Lagomorpha) olarak bilinen memeliler de bir zamanlar kemirgenler (Rodentia) takımında sınıflandırılırdı. Ancak son araştırmalar ışığında yeni bir takıma alındılar. Dolayısıyla ortak ataları yeni olan kardeş takson diye bilinirler. Hatta ikisi birlikte Glires isimli bir klad oluştururlar.

Lagomorpha takımının evrimsel kökeni henüz net değil. Bazı araştırmalar, 65 milyon yıl önce Paleosen Devri'nde yaşamış Eurymylus cinsi bir memeliden köken aldıklarını gösteriyor. Son çalışmalar ise Eurymylus cinsinin kemirgenler (Rodentia) takımına daha yakın olduğunu, atalarının Anagaloidea takımı olduğunu gösteriyor.

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Pikalar Kuzey Amerika'da ve Orta Asya'da yayılım gösterir. Yabani tavşanlar (hare) Antarktika, Avustralya ve Güney Amerika dışında her kıtada görülürler.

Davranış ve Etoloji

Bir tavşan türü fark edilmemek adına tehlike anında kulaklarını eğer ve yere yaslanarak kamufle olur. Eğer avcı 2-3 metreden fazla yaklaşırsa tüm gücü ile koşmaya başlar. Bu koşu saatte 65-85 km hıza ulaşabilir! Avcıyı yanıltmak için zik zak çizerek ve zıplayarak ilerler. Hatta bu sıçramalar 2-3 metreye dahi ulaşabilir.

Pikalar ve tavşanlar sosyal gruplar oluştururken, İngilizce "hare" diye bilinen yabani tavşanlar yalnız takılmayı severler. Çünkü pikalar ve tavşanlar yer altındaki deliklere güvenirken; yabani tavşanlar uzun bacaklarına ve hızlarına güvenir. Dolayısıyla yüzden sosyal evrimleri bu yönde ilerlemiştir.

Etimoloji

Yunanca lagos "tavşanımsı", morph ise "form" veya "şekil" demektir.