Kukumav (Athene noctua)

Özgür Kocaman

Gözlem Bilgileri

Fotoğrafta gördüğünüz oldukça küçük bir baykuş türü olan kukumav (Athene noctua). Her hayvan gibi baykuşlar da hastalanır. Elazığ'da gözlemlediğimiz bu kukumavda hem strabismus (şaşılık), hem de kolobom var.

Tanım ve Genel Bilgiler

Tüyleri kahverengidir ve üzerinde küçük beyaz lekeler bulunur. O sarı gözlerine sert bakış kazandıran beyaz kaşları vardır. Kafasının tepesi basık, vücudu ufak ve kompakt yapıdadır. Yaklaşık 22 cm civarında, kanat açıklığı 56 cm civarında ve ağırlığı ise 250 g civarındadır. Seksüel dimorfizm denilen cinsiyetler arası görünüş ve boyut farkı yoktur.

Özgür Kocaman

Patoloji ve Anomali

Ana fotoğraftaki kukumavın sağ göz kaslarının birinde (muhtemelen inferior oblique) kuvvet fazlalığı mevcut olsa da, asıl sorun kolobomu olması. Yani yumurta gelişimi sırasında optik fissürün yanlış biçimde kapanmasından kaynaklanan anormal göz gelişimi. Normal doğumlar arasında 20.000'de 1 olasılıkla gözüken son derece nadir bir anomali. Bu anormal göz gelişimi eğer retinayı da içine alıyorsa, görme sorunları oldukça sık yaşanır. Fakat fotoğraftaki gibi çoğu zaman sadece irisi etkiler. Bu da görüşün kısmen iyi kalmasını sağlar. Göz bebeklerinin şekli bir anahtar deliğine veya kedi gözüne benzeyebilir. Sadece parlak ışığın rahatsız etmesi gibi bazı ufak problemlere neden olabilir. Kukumavlar da çoğunlukla gece avlanan (nocturnal) yırtıcılar oldukları için yaşam kalitesinde fazla bir olumsuzluğa neden olmamış ki hayatta kalabilmiş. Kendisini analiz edebilsek, kolobomun insanlardaki PAX2 geninde mutasyon gibi spontan genetik sebeplerden mi olduğunu yoksa Patau sendromu veya kedi gözü sendromu gibi genetik hastalıkların yanında gelen bir semptom mu olduğunu anlayabilirdik. 

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Kuzey Afrika'nın bir kısmında, Asya'nın batısında ve Avrupa'nın sıcak iklimlerinde yaşarlar. 19. yüzyılın sonlarında Britanya'da ve Yeni Zelanda'da rapor edilmiştir.

Davranış ve Etoloji

Baykuşlar (Strigiformes) genel olarak nokturnal (gececil) avcılardır. Fakat ilginçtir ki kukumavlar, gündüzleri sabaha karşı erken saatlerde aktif olabilen nadir baykuşlardandır. Çağırma sesleri "kiuv" şeklindedir. Ayrıca baykuşların kafaları, omurlarındaki esneklik ve vasküler yapıların adaptasyonu sayesinde yaklaşık 270 derece dönebilir. Bu davranışı Özgür Kocaman'ın kaydından aşağıda izleyebilirsiniz.

Diyet ve Metabolizma

Etçil (karnivor) kuşlardır. Eklembacaklılardan, sürüngenlere ve amfibiyenlere birçok hayvanı yiyebilirler. En önemli besin kaynakları ise tarla fareleridir. Onun dışında diğer küçük memelileri de yiyebilirler.

İnsanlarla Etkileşim ve Kültürel Referanslar

Bilgeliği ve aklı temsil ederler. Antik Yunan'da bilgelik tanrıçası Athena ile ilişkilendirilmiştir. Antik Yunan'a, yani yaklaşık 500 M.Ö. yıllarına ait bir yüzü Athena, bir yüzü kukumav olan madeni para keşfedilmiştir.

Etimoloji

Yunanca "küçük baykuş" anlamına gelen Athene noctua, Yunan mitolojisinde bilgeliği simgeleyen bakire tanrıça Athena, bu baykuş türü ile simgelenir. Athena'nın Roma mitolojisindeki sinkretik (aynı fikir üzerindeki farklı algılayış) karşılığı ise Minerva'dır.