Knidliler (Cnidaria)

Cnidaria, Hayvanlar Alemi (Animalia) altında, hem tatlı su hem de deniz ortamlarında bulunan 11.000'den fazla su hayvanı türü içeren şubedir. Şube altındaki türlerin çoğu tuzlu sularda yaşar.

Temel ve ayırt edici özellikleri, genelde avlarını yakalamak için kullandıkları knidosit isimli özelleşmiş hücrelerdir. Vücutları, çoğunlukla 1 hücre kalınlığında olan iki epitel tabakası arasına sıkıştırılmış, canlı olmayan jöle benzeri bir madde olan mesoglea'dan oluşur.

Knidliler çoğunlukla iki temel vücut formuna sahiptir: "yüzen medusa" ve "hareketsiz polipler". Bunların her ikisi de knidosit hücrelerini taşıyan dokunaçlarla çevrili ağızlara sahiptir ve radyal simetrik vücut formlarıdır. Her iki form da sindirim ve solunum için kullanılan tek bir deliğe ve vücut boşluğuna sahiptir. Birçok knidli türü, medusa benzeri veya polip benzeri zooidlerden veya her ikisinden (dolayısıyla trimorfik) oluşan, tekil bir organizma gibi davranan koloniler üretir. Knidlilerin faaliyetleri, merkezi olmayan bir sinir ağı ve basit reseptörler tarafından koordine edilir. Bazı serbest yüzen Cubozoa ve Scyphozoa türü, dengeyi algılayan statokistlere de sahiptir ve bazılarının basit gözleri bile vardır. Tüm knidliler eşeyli olarak üremezler; birçok tür, eşeysiz polip ve eşeyli medusa evrelerine sahiptir. Bununla birlikte, bazıları polip veya medusa aşamasını es geçebilir ve parazitik sınıflar, her iki forma da sahip olmayacak şekilde evrimleşmiştir.

Evrimsel Tarih ve Taksonomi

Knidliler eskiden Coelenterata şubesinde Ktenoforlar ile gruplandırılmaktaydı; ancak giderek artan sayıda farklılıklarının tespit edilmesi üzerine ayrı şubelere yerleştirildiler.^[1]

Knidliler dört ana gruba ayrılır:

• neredeyse tamamen sapsız Anthozoa (deniz anemonları, mercanlar, deniz kalemleri);
• yüzebilen Scyphozoa (denizanası);
• Cubozoa (kutu jöleleri) ve
• Hydrozoa (tatlı su knidlilerinin yanı sıra birçok deniz formunu içeren ve hem Hydra gibi sabit üyelere hem de Portekiz Man o' War'ı gibi kolonyal yüzücüleri içeren, oldukça çeşitli bir grup).

Staurozoa, yakın zamanda Scyphozoa'nın bir alt grubu olmaktan ziyade kendi başına bir sınıf olarak kabul edildi ve fazlasıyla evrimleşmiş parazitik canlıları barındıran Myxozoa ve Polypodiozoa, 2007 yılında kesin olarak knidlilere dahil edildi.^[2]

Güncel filogenetik analizler, knidlilerin monofiletik olduğunu ve knidlilerin çift yanlı simetrik hayvanların (Bilateria) kardeş grubu olduğunu desteklemektedir.^[3] Fosil knidliler, yaklaşık 580 milyon yıl önce oluşan kayaçlarda bulunmuştur ve diğer fosiller, mercanların 490 milyon yıl öncesinden kısa bir süre önce ortaya çıktığını ve bundan birkaç milyon yıl sonra çeşitlenmiş olabileceğini göstermektedir. Bununla birlikte, mitokondriyal genler üzerinde yapılan moleküler saat analizi, knidlilerin ortak atasının bugüne kadar tespit edilen fosillerden çok önce, hatta Kambriyen döneminden yaklaşık 200 milyon yıl önce, günümüzden yaklaşık 741 milyon yıl önce evrimleştiğini göstermektedir.^[4]

Ekolojik Dağılım ve Habitat

Çoğu knidli sığ sularda yaşar; çünkü besinlerinin çoğunu alabilmek için endosimbiyotik alglere muhtaçtırlar. Çoğunun yaşam döngüleri, stabil substratlar sunan konumlarla sınırlıdır ve bu konumlarda polip evresinde yaşarlar. Bununla birlikte, büyük knidli grupları, bu sınırlamaları aşabilmiş türler içerir. Örneğin hidrozoanlar, dünya çapına yayılmış hayvanlardır: Hydra gibi bazı cinsler tatlı suda yaşar; Obelia, tüm okyanusların kıyı sularında görülür; ve Liriope, okyanus ortasında, yüzeye yakın büyük sürüler oluşturabilir. Anthozoanlar arasında, birkaç skleraktin mercanı, deniz kalemi ve deniz fanı derin, soğuk sularda yaşar ve bazı deniz anemonları kutup deniz yataklarında yaşarken, diğerleri deniz seviyesinin 10 km altında, hidrotermal bacaların yakınında yaşar. Resif oluşturan mercanlar, maksimum 46 m derinliğe, 20 ila 28 °C arasındaki sıcaklıklara, yüksek tuzluluğa ve düşük karbon dioksit seviyelerine sahip, 30°K ve 30°G koordinatları arasındaki tropikal denizlerle sınırlıdır. Stauromedusae, genellikle denizanası olarak sınıflandırılmasına rağmen, Kuzey Kutbu sularının serinlerinde yaşayan saplı, hareketsiz hayvanlardır.^[5] Knidlilerin boyutları, parazitik miksozoanlar gibi bir avuç hücreyi barındıran küçük canlılardan, Hydra gibi 5–20 milimetre uzunluğundaki hayvanlara kadar ve hatta 2 metreyi geçebilen çapa ve 75 metre uzunluğa sahip Aslan yelesi denizanasına kadar değişir.^{[6], [7]}