Pringles Şekli: Hiperbolik Paraboloid

Pringles ya da at eyerlerinde gördüğümüz bu şekle, hiperbolik paraboloid diyoruz. İsmi bu kadar şaşaalı olsa da, aslında matematiksel ifadesi son derece basit bir geometrik şekil. İlk etapta böyle bir şeklin ne işe yarayacağını anlamıyor olabilirsiniz; ancak bilimin güzelliği de aslında birazcık burada gizli diyebiliriz: ona baktıkça, detayları görmeye başlıyorsunuz. 

Matematiksel tanımları ve nasıl ifade edildikleri çok önemli değil, görselde zaten basit bir denklemini görüyorsunuz. Ancak paraboloidler, şekilleri gereği çok ilginç özelliklere sahiptirler. Örneğin, buradaki hiperbolik paraboloidin kardeşi olan parabolik paraboloidler, üzerlerine düşen ışığı tek bir noktaya odaklamalarıyla bilinirler. Bu ne işimize yarardı? Bir düşünün, ne tür uygulamalarda, çok uzaklardan gelen ışığı tek bir noktaya odaklayarak bir görüntü elde etmeye çalışırız? Evet, astronomide! Gerçekten de, parabolik paraboloidler oval bir kupaya benzerler ve aşağıdaki gibi görünürler: 

Bu şekilleri sayesinde, içlerine düşen ışığı tek bir noktaya (odak noktasına) odaklayarak, çok keskin bir görüntü elde etmemizi sağlarlar. Bu nedenle, teleskopların vazgeçilmez parçalarından birisidirler.

Peki ya bunun tersi? Ne zaman dağınık gelen ışığı, paralel olarak geri yansıtmak isteriz? Örneğin, arama kurtarma ekiplerinin kullandığı arama fenerlerinde! Bu aletler içerisinde yer alan parabolik paraboloidin arka kısmına ışık düşürecek olursanız, etraftan dağınık gelen ışığı tek bir hat halinde geri yansıtacaktır. Böylelikle odaklanmış bir ışık huzmesi elde etmeniz mümkündür.

İyi ama, Pringles'ın bu şekli ne işe yarıyor? Parabolik paraboloidlerin yapabildikleri epey havalı gözükse de, hiperbolik paraboloidler bu konuda pek de üne sahip değillerdir. Çoğu zaman, estetik görünümleri nedeniyle mimarinin önemli birer parçası olsalar da, bunun haricinde pek kullanışlı sayılmazlar. Pringles'ın iddia ettiğine göreyse, bu hiperbolik paraboloid şekil, tek bir kutu içerisine çok sayıda cipsi sımsıkı bir şekilde yerleştirmeye yarıyor ve güçlü yapısı nedeniyle kırılmalara engel oluyor olması. Bu konuda çok da güvenilir bir araştırma yok, dolayısıyla düzlemsel (dümdüz) cipsler ile Pringles arasında gerçekten dayanıklılık ve taşıma kolaylığı açısından bir fark var mı, söylemek zor.