Öldüren Sis: 1952 Yılında Yaşanan "Büyük Londra Sisi", 12.000 Kişinin Ölümüne Neden Oldu!
Yoğun ve sarı görüntüsü nedeniyle bezelye çorbasına (İng: "pea-soup") benzetilen sisler, 19. yüzyıl Londrası'nın karakteristik bir özelliği haline gelmişti. Fakat 1952 yılının aralık ayında, beş gün boyunca şehri kaplayan duman ve sis karışımı perde (İng: "smog"), alışılagelmiş sislerden oldukça farklıydı. Oluşan sis, görüş mesafesini o kadar düşürmüştü ki, araç trafiği neredeyse durmuş ve insanlar evlerini bulmak için çitler boyunca el yordamıyla yürümek zorunda kalmıştı. Ve bu, beraberinde beklenmedik bir felaketi getirecekti.
Öldüren Sisi Oluşturan Neydi?
"Öldüren Sis" olarak bilinen bu dumanlı sise neden olan faktörlerden biri, o sene şehirde hakim olan ve normalin altında seyreden sıcaklıklardı. Günlük ortalama sıcaklık 80 yıllık ortalamanın altında olunca, şehir halkı soğukla mücadele etmek için, fabrikalar ve elektrik santralleri ise üretime devam edebilmek için, çok daha fazla miktarda kömür yaktı. Fakat o dönemde İngiltere'nin kömür politikası, kömürden elde edilen kârı maksimize etmeye odaklıydı: En iyi kalitedeki kömür ihraç edilir, şehir halkı ise "nutty slack" olarak bilinen, kötü kalite kömürü kullanırdı.
Düşük kalite kömürlerin yakılması sonucu açığa çıkan kükürt dioksit (SO₂) ve bunların kimyasal olarak dönüştüğü sülfürik asit (H₂SO₄), yoğun miktarda hava kirliliğine sebep oluyordu. Bu duruma, o günlerde şans eseri neredeyse hiç rüzgârın olmayışı ve coğrafi faktörlerin etkisi de eklenince, kirli hava atmosfere yükselip dağılmak yerine, yere yakın seviyede hapsoldu. Hava kirliliğini daha kötü hale getiren bir diğer faktör ise, aşamalı olarak kaldırılan elektrikli tramvayların yerine, binlerce dizel motorlu otobüsün kullanılmaya başlanmasıydı. Tüm bunlar birleşince, şehri ölümcül bir sis kapladı.
Öldüren Sis'in Sebep Olduğu Sağlık Sorunları Nelerdi?
Hayatı durma noktasına getiren zehirli sis, 5 günün sonunda rüzgârın etkisiyle Londra’dan Kuzey Denizi’ne süpürüldü. Sis dağıldıktan sonra, İngiliz Sağlık Bakanlığı tarafından açıklanan ölüm ve hastaneye başvuru sayıları, aslında bu 5 karanlık günde çok ciddi bir felaketin yaşandığını gösteriyor: Bakanlığa göre solunum yolu hastalıkları için hastaneye yapılan başvurular, bu dönemde %163 artmıştı. Ayrıca bronşit ve solunum yolu enfeksiyonları gibi çeşitli akciğer hastalıklarının sebep olduğu yaklaşık 6.000 ölüm yaşandı; daha sonradan yapılan araştırmalar, bu sayıyı 12.000'e çıkardı. Sis, özellikle yaşlılar, çocuklar, solunum sorunu yaşayanlar ve sigara tiryakileri için ölümcül olmuştu.
2003’te Environmental Health Perspectives’te yayınlanan bir çalışmada, 1952-1953 yıllarında yapılan otopsilerden günümüze kalan akciğer dokuları yeniden incelendi. Araştırmada, tüm vakaların akciğer bölmelerinde bulunan partiküler maddenin içeriğinin ve akciğerde sebep olduğu hasarın anlaşılması açısından önemli bulgular elde edildi. Doku analizi sonucunda, akciğerlerde biriken partiküler maddenin, çok küçük karbonlu materyal (birim boyutu ≤ 0,1 μm) ile çeşitli inorganik parçacıkların (çoğu Pb, Zn, Sn, Fe ve Sb gibi ağır metallerin) kümelenmesi sonucu oluştuğu belirlendi. Bu sonuçlar, ultra ince karbonlu ve metal partiküler maddenin, akciğerde toksik rolü olduğunu da destekliyor.
Öldüren Sis, Hava Kirliliğiyle Mücadele Konusunda Neleri Değiştirdi?
Öldüren Sis, 1956'da hazırlanan ve hava kirliliğinin azaltılması için tanımlanan tedbirleri içeren Temiz Hava Yasası’na zemin oluşturdu. 1968'de yenilenen Temiz Hava Yasası, yangınlardan kaynaklanan duman, kum ve tozun yanı sıra ticari ve endüstriyel kaynaklı hava kirliliğini sınırlayan birincil mevzuatı oluşturmuş oldu.
Bu yasalara rağmen, her sene yaklaşık 4.300 Londralının hava kirliliği kaynaklı nedenlerle hayatını kaybettiği düşünülüyor. Günümüzde esas hava kirletici ise, trafikteki araçların egzozlarından çıkan nitrojen dioksit (NO2) gazıdır. Çevreci bir örgüt olan ClientEarth'ten avukat Alan Andrews, şehirle ilgili çarpıcı bir bulguya dikkat çekiyor:
Londra'nın, Avrupa Birliği içindeki başkentler arasında en yüksek nitrojen dioksit seviyesine sahip olduğu düşünülüyor.
Ölümcül Sis, hava kirliliğinin ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğini göstermesi açısından önemli bir hadiseydi. Dolayısıyla, şehirlerde çevreci politikaların benimsenmesi konusunda ibret verici bir ders niteliği taşıyor.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 50
- 28
- 16
- 12
- 7
- 6
- 5
- 4
- 3
- 1
- 0
- 0
- E. Nagourney. Why The Great Smog Of London Was Anything But Great. (12 Ağustos 2003). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
- C. Timms. Great Smog 60 Years On: 'New Laws Needed To Clean London's Air'. (5 Aralık 2012). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
- C. Klein. The Great Smog Of 1952. (22 Ağustos 2012). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: History | Arşiv Bağlantısı
- J. Martinez. Great Smog Of London. (28 Kasım 2020). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: Brittanica | Arşiv Bağlantısı
- A. Hunt, et al. (2021). Toxicologic And Epidemiologic Clues From The Characterization Of The 1952 London Smog Fine Particulate Matter In Archival Autopsy Lung Tissues. Environmental Health Perspectives. | Arşiv Bağlantısı
- M. Pirie. When A Killer Smog Hit London. (4 Aralık 2012). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: Adam Smith Institute | Arşiv Bağlantısı
- B. J. Polivka. (2018). The Great London Smog Of 1952. American Journal of Nursing. | Arşiv Bağlantısı
- Clean Air in London. Fifty Years On The Struggle For Air Quality In London Since The Great Smog Of December 1952. (21 Şubat 2021). Alındığı Tarih: 21 Şubat 2021. Alındığı Yer: Clean Air in London | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2024 23:13:06 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10192
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.