Nöronlarda Sinyal (İmpuls) İletimi: Sinaps Nedir? Nöronlar Ne Kadar Hızlı?
Nöronlarda Elekrokimyasal Sinyaller Ne Hızda İletiyorlar?
- İndir
- Dış Sitelerde Paylaş
Nöronların her biri aynı değildir. Her birinin yapısı, çalışacağı yere göre özelleşmiştir. Ancak bağlantılarına ve yapılarına göre bu nöronları kategorize etmek mümkündür. Örneğin kimi nöronlar birbirlerine fiziksel olarak bağlıdır ve bu bölgelerden iletim son derece hızlı olabilir; birçok diğer yerdeyse sinirler arasında bir boşluk vardır (sinaps) ve bu boşluk kimyasallarla doldurulur, sinyal iletimi burada yavaşlar. Kimi nöronlar arası bağlantı ise bunların bir karışımı şeklinde olabilir. Ayrıca nöronları miyelin isimli yağlı bir kimyasalla sarılı olmasına ve olmamasına göre de 2 gruba ayırabiliriz. Miyelin, iletim hızını arttıran bir yalıtıcı görevi görür. Bu yüzden miyelinli nöronlarda iletim hızı son derece yüksek olabilir.
Sinaps Nedir?
Sinaps, sinir sistemindeki nöronlar arasındaki boşluklardır. Esasında bir "boşluk" olarak dursa da, oldukça aktif bir şekilde kullanılır ve elektrik sinyaller (nörobilimde "impuls" olarak bilinirler) iletilirken bolca kimyasalın ve reseptörün farklı tepkimelerine mekan olur. Tipik olarak nöronlar, bir sinyal hücrenin sonuna ulaştığında (post-sinaptik reseptörlere ulaştığında) barındırdığı kimyasalları bir dizi tepkime sonrası sinapsa (boşluğa) döker. Bu kimyasallar aracılığıyla elektrik sinyali, yani beyinde veya hedef bölgede iş yaptıracak olan sinyaller, bir sinirden bir diğerine aktarılabilir.
Nöronlarda İletim Ne Kadar Hızlı?
Nöronlardaki iletim hızı, o nöronlarla taşınan bilginin beyinde ne kadar hızlı algılanacağını da belirler. Bu yüzden ağrıyı yavaş hissederiz, ancak bir iğnenin batmasına birkaç milisaniye içerisinde tepki verebiliriz. Çünkü miyelinsiz nöronlar üzerinde sinyal iletimi saniyede 50 santimetre kadarken, miyelinli nöronlarda bu hız saniyede 120 metre kadardır. Yani miyelin kılıf, sinir iletimini 240 kat arttırmaktadır. İnsan vücudunun ortalama 1.7 metre olduğu düşünülürse, ayak parmaklarınızdan beyninize ulaşacak bir sinyal birkaç milisaniyede iletilebilir.
Dolayısıyla, aslında acı geldiği anda tepki vermeyiz; her ne kadar tepkilerimiz anlıkmış gibi gelse de. Ağır çekim kameralarda bunu görmek mümkündür. Birinin vücuduna iğne batıracak olursanız, birey birkaç milisaniyeliğine hiçbir şey olmamış gibi hayatına devam edecektir. Bu süre zarfında sinyal iletilir, beyin işler ve tepkiyi oluşturur, bu tepki kaslara iletilir. Bunların hepsi, çok yüksek hızlı kimyasal tepkimeler ve bu tepkimelerin enzimleri sayesinde olur. O birkaç milisaniyelik işlem süresinden sonra ise, beyinden gelen sinyallere göre kaslar kasılır ve birey acıya karşı verdiği tepkileri gösterir.
Sinyal İletim Hızları
Sinir liflerindeki sinyal iletim hızlarına bir bakış atacak olursak, sinirleri birkaç kategoriye ayırabildiğimizi görmekteyiz. Örneğin motor sinirleri iki ayrı kategoride incelemekteyiz:
- α Tipi Sinirler: Miyelinlidir. 13-20 µm çapa sahiptirler. Saniyede 80-120 metre hızla iletim yaparlar ve genellikle kas dışlarında bulunurlar.
- γ Tipi Sinirler: Miyelinlidir. 5-8 µm çapa sahiptirler. Saniyede 4-24 metre hızla iletim yaparlar ve genellikle kas içlerinde bulunurlar.
Ancak vücudumuzda sadece motor sinirler bulunmaz. Farklı duyu organlarına ait sinir hücrelerini farklı tipler altında incelemek mümkündür:
- Tip-Ia Sinirler: Miyelinlidir ve Erlanger-Gasser Kategorizasyon Sistemi'ne göre α tipi sinirdir. Dolayısıyla 13-20 µm çapa sahiptirler. Saniyede 80-120 metre hızla iletim yaparlar ve vücudun hareketlerine yönelik bilgileri iletirler. Bu tarz sinirlere proprioseptör denmektedir.
- Tip-Ib Sinirler: Miyelinlidir ve Erlanger-Gasser Kategorizasyon Sistemi'ne göre α tipi sinirdir. Dolayısıyla 13-20 µm çapa sahiptirler. Saniyede 80-120 metre hızla iletim yaparlar ve kasların kasılma miktarına yönelik bilgileri iletirler. Bu tarz sinirler, golgi tendon organıyla birlikte çalışmaktadır.
- Tip-II Sinirler: Miyelinlidir ve Erlanger-Gasser Kategorizasyon Sistemi'ne göre Aβ tipi sinirdir. Bu sinirler 6-12 µm çapa sahiptirler. Saniyede 33-75 metre hızla iletim yaparlar ve kasların eksenlerine yönelik bilgileri iletirler. Aynı zamanda derimizdeki tüm mekanoreseptörler bu kategoridendir.
- Tip-III Sinirler: İnce bir miyelin tabakasına sahiptirler ve Erlanger-Gasser Kategorizasyon Sistemi'ne göre Aδ tipi sinirdir. Bu sinirler 1-5 µm çapa sahiptirler. Saniyede 3-30 metre hızla iletim yaparlar. Dokunma ve basıncın hissedildiği bölgelerdeki açık sinir uçlarında bulunurlar. Ayrıca acı ve soğuğa duyarlı reseptörler de bu tiptedir.
- Tip-IV Sinirler: Miyelinsizdirler ve Erlanger-Gasser Kategorizasyon Sistemi'ne göre C tipi sinirdir. Bu sinirler 0.2-1.5 µm çapa sahiptirler. Saniyede 0.5-2 metre hızla iletim yaparlar. Sıcaklık ve bazı acı reseptörleri bu tiptedir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git- 51
- 31
- 24
- 15
- 15
- 14
- 7
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- R. Song. Neurons & The Nervous System. (13 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 13 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Eastern Kentucky University | Arşiv Bağlantısı
- D. Parizh. Speed Of Nerve Impulses. (1 Ocak 2002). Alındığı Tarih: 13 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Hyper Textbook | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia. Nerve Conduction Velocity. (13 Temmuz 2019). Alındığı Tarih: 13 Temmuz 2019. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 23/11/2024 13:00:48 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1021
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.