Bilim insanlarının uzun yıllar, günümüz insanlarının ise halen sandığının aksine nöronlar büyüme ve yenilenme fonksiyonlarını tamamen yitirmemişlerdir. Büyürler, yenilenirler, hatta zaman zaman, en azından tam olarak özelleşmemiş olanları ürerler.
Uzun yıllar boyunca aksi düşünülen konunun, tam olarak sandığımız gibi olmadığı anlaşıldı. Beynimizdeki ve genel olarak sinir sistemimizdeki nöronların embriyo zamanımızda bir kere tamamen gelişip, sonrasında hiç büyümediğine dair görüşlerimizin artık doğru olmadığını biliyoruz. Nöronlar, hasar gördüklerinde özellikle gliyaların yardımıyla, kendilerini yenileyebilirler. Hatta belli bölgelerdeki (özellikle koku bölgesi ve hipokampüsteki) nöronlar, henüz tam olarak olgunlaşmadıkları için çoğalabilirler ve görev yerlerine göç edebilirler. Ancak tam özelleşmiş bir nöronun bölünemediği bilgisi halen geçerliliğini koruyor.
Uzun yıllar boyunca beyin hastalıklarının, nöronların kendilerini tamir edememelerinden ötürü olduğu sanılmıştır. Ancak yapılan daha kapsamlı araştırmalar ve matematiksel modeller, bu hastalıkların doğrudan tamir hızındaki düşüklükten kaynaklanmadığını göstermiştir. Üstelik, nöronlar doğrudan bölünemeseler bile, ölen nöronların yerini yeni üretilen nöronlar (bunlar kök hücrelerden özelleşmektedirler) alabilmektedirler. Bu sayede yenilenme fonksiyonu da sağlanmış olmaktadır.
Nöronların bölünememesinin ana sebebinin, yaptıkları işe tamamen uyumlu olacak şekilde özelleşmiş olmaları olduğu düşünülmektedir; tam olarak emin olunmasa da. Yani, örneğin bir karaciğer ya da böbrek hücresi de kendi işi için, kök hücre döneminden sonra özelleşmiş olsa da, sinir hücrelerinin özelleşme miktarı, vücudumuzdaki diğer tüm hücrelerden çok daha fazladır. İşte bu yüzden bölünmeleri de oldukça güç olmaktadır. Bu bölünme yetisi yitimine karşılık olarak nöronlar çok hassas hesaplamaları ve ortaklaşa çalışmaları yürütebilirler. Zaten nöronların bu yitirdikleri özelliği kapatmak adına evrimsel süreçte gliya hücreleri evrimleşmiş ve nöronları destekleyecek şekilde özelleşmişlerdir.
Kaynak ve İleri Okuma: ScienceDaily
